از ظلم به عدالت

ﻓﺮھﻨﮕ ﻣﺎدّه ﯽ ﮔﺮا ﮐﮫ وﯾﮋﮔﯽ ﻋﻤﺪۀ آن ھﻮﯾّﺘﯽ آﮐﻨﺪه از ﺗﻌﺼّﺐ اﺳﺖ و اﻧﺪﯾﺸﮫ و ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﻣﻌﻨﻮی و روﺣﺎﻧﯽ ﮐﮫ روﯾﮑﺮدی ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺟﮭﺎﻧﯽ را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ. ﺑﺮ ﺧﻼ ف اﻧﺪﯾﺸﮥ ﻣﺎدّی ﮐﮫ ﺗﻌﺼّﺐ ﭘﺮور اﺳﺖ، اﻧﺪﯾﺸﮥ راﺳﺘﯿﻦ روﺣﺎﻧﯽ، ﻋﺸﻖ ﺑﮫ ﻧﻮع ﺑﺸﺮ و ﺧﺪﻣﺖ ﺑﮫ ھﻤﮥ ﻣﺮدم ﺟﮭﺎن را ﺑﮫ ﺑﺎر ﻣﯽ آورد. در ﻧﻮﺷﺘﮫ ھﺎی ﺑﺎب ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﮫ وی ﺑﺮای ﺗﺤﻘّﻖ دﻋﺎ و ﺧﻮاﺳﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﮐﮫ از ﺧﺪا ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ او اﺷﯿﺎ را ﻧﺸﺎن دھﺪ ) اﻟﻠّﮭﻢ ارﻧﯽ ﺣﻘﺎﺋﻖ اﻻﺷﯿﺎء( آﻣﺪه اﺳﺖ. در ﻓﻠﺴﻔﮫ ﺑﺎب ھﻤﮫ ﭼﯿﺰ از دو ﺟﻨﺒﮫ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ، ﯾﮑﯽ وﺟﻮد آن ﺷﯿﺌﯽ و دﯾﮕﺮ ﻣﺎھﯿّﺖ آن. اﯾﻦ دو ﺟﻨﺒﮫ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﮫ ﻋﻨﻮان دو ﺟﻨﺒﮥ اﻟﻮھﯿّﺖ و ﻋﺒﻮدﯾّﺖ ھﻢ ﯾﺎد ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ. ھﺮ ﭼﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﯾﻨﮫ ای اﺳﺖ ﮐﮫ از ﺑﺨﺶ دو ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ، ﯾﮑﯽ ﺷﯿﺸﮥ آﯾﻨﮫ و دﯾﮕﺮی ﺗﺼﻮﯾﺮی ﮐﮫ از ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﺮ آﯾﻨﮫ ﻧﻘﺶ ﻣﯽ ﺑﻨﺪد. آﯾﻨﮫ ھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن دارای ﺷﯿﺸﮥ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ھﺴﺘﻨﺪ، ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎھﯿّﺖ و وﯾﮋﮔﯽ ھﺎی ﺧﺎصّ ﺧﻮد را دارﻧﺪ اﻣّﺎ در ھﻤﮥ آﻧﮭﺎ ﺟﻠﻮه و ﻧﺸﺎﻧﯽ از ﺧﺪا، ﯾﻌﻨﯽ ﺻﻮرت و ﻣﺜﺎل اﻟﮭﯽ ﺗﺎﺑﻨﺎک اﺳﺖ. ﺟﻨﺒﮥ وﺟﻮد ﯾﺎ اﻟﻮھﯿّﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻓﯿﺾ و ﺗﺠﻠّﯽ ﺧﺪاﺳﺖ. ﺟﻨﺒﮥ ﻣﺎھﯿّ ﺖ ﻋﺒﺎرت از وﯾﮋﮔﯽ ھﺎی ﺧﺎص ﯾﮑﯽ ﺷﯿﺌﯽ و اﺧﺘﯿﺎر و اﻧﺘﺨﺎب آن اﺳﺖ. ﺗﺎ ﮐﻨﻮن و در طﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻌﻤﻮﻻً ھﻮﯾّﺖ اﻓﺮاد ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﯿﺸﮫ ھﺎی آﻧﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺟﻨﺒﮥ ﻣﺎھﯿّﺖ آﻧﺎن ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺟﻨﺒﮫ ای اﺳﺖ ﮐﮫ ﻣﺎ را از دﯾﮕﺮان ﺟﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ھﻮﯾّﺖ را اﺳﺎﺳﺎً از طﺮﯾﻖ ﻧﻔﯽ دﯾﮕﺮان ﯾﺎ ﺗﻀﺎدّ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان و در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ. ﺗﻌﺮﯾﻒ ھﻮﯾّﺖ آدﻣﯿﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس رﻧﮓ ﭘﻮﺳﺖ ﯾﺎ ﻗﻮﻣﯿّﺖ ﯾﺎ ﻣﺬھﺐ ﯾﺎ ﻧﮋاد و زﺑﺎن و طﺒﻘﮥ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻣﻠّﯿّﺖ و ﻣﻘﻮﻻﺗﯽ ﻣﺸﺎﺑﮥ آن از ھﻤﯿﻦ دﺳﺘﮫ اﺳﺖ. اﻣّﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ از ھﻮﯾّﺖ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﮫ آدﻣﯿﺎن را در ﺑﺎﻘﻣ ﻞ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارد، ﮔﺮوھﮭﺎ را از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﯿﮕﺎﻧﮫ و ﯾﺎ دﺷﻤﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ، از واﻗﻌﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده و ﺑﺪﯾﮭﯽ ﯾﻌﻨﯽ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ و ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ھﻤﮫ ﭼﯿﺰ و ھﻤﮫ ﮐﺲ ﻏﻔﻠﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ، و در ﻧﺘﯿﺠﮫ ھﻮﯾّﺖ را ﺳﻄﺢ ﮔﺮوه ﮐﻮﭼﮏ ﺧﻮد ﻣﯽ ﻣﻨﺤﻂ ﻧﻤﺎﯾﺪ. در اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ از ھﻮﯾّﺖ ﺑﮫ آﺳﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان دﯾﮕﺮان را از ﺣﺪّ ﯾﮏ اﻧ ﺴﺎن ﺑﮫ ﺣﺪّ ﯾﮏ ﺷﯿﺌﯽ ﯾﺎ ﺟﺎﻧﻮری ﺧﻄﺮﻧﺎک ﯾﺎ ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎری ﮐﺸﻨﺪه ﺗﻘﻠﯿﻞ داد، از دﯾﮕﺮان اﺣﺘﺮاز ﮐﺮد، آﻧﺎن را ﻧﺠﺲ داﻧﺴﺖ، دوﺳﺘﯽ و ﻣﻌﺎﺷﺮت ﺑﺎ دﯾﮕﺮان را ﻧﺎﺳﺘﻮده و ﭘﻠﯿﺪ ﺷﻤﺮده اﺧﻼق و اﻧﺴﺎﻧﯿّﺖ را ﺻﺮﻓﺎً ﺑﮫ ﮔﺮوه ﺧﻮد روا داﺷﺖ و آزار دﯾﮕﺮان را ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺷﻤﺮد. ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﮫ ﮐﮫ ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺷﻨﺎس ﻓﺮاﻧﺴﻮی اﻣﯿﻞ دورﮐﮭﺎﯾﻢ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮔﻔﺘﮫ اﺳﺖ ﺣﺪود و ﺛﻐﻮر اﺧﻼق، ﺣﺪّ و ﻣﺮز ﮔﺮوه اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﮔﻮﻧﮫ ﺗﻌﺮﯾﻒ ھﻮﯾّﺖ اﺳﺖ ﮐﮫ ﻧﯿﺎز ھﺎ و ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﺧﻮاﺳﺘﮫ ھﺎی ﮔﺮوه ﺧﻮد ، اﺧﻼﻗﯽ و اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﻋﺪاﻟﺖ ﺗﻠﻘّﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد در ﺣﺎﻟﯿﮑﮫ ﻧﯿﺎزھﺎ، ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﺧﻮاﺳﺘﮫ ھﺎی ﯾﮏ ﮔﺮوه دﯾﮕﺮ ﻧﻔﯽ ﮔﺮدد. ﭼﻨﯿﻦ ھ ﻮﯾّﺘﯽ، ھﻮﯾّﺘﯽ اﺳﺖ آﮐﻨﺪه از ﺗﻌﺼّﺐ. اﻣّﺎ از ﻧﻘﻄﮫ ﻧﻈﺮ ﺑﺎب وﻗﺖ آن آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺸﺮﯾّﺖ ﺑﮫ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﻮﯾﻨﯽ از ھﻮﯾّﺖ دﺳﺖ ﺑﺰﻧﺪ. در اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﻮﯾﻦ ﺑﮫ ﮔﻔﺘﮥ ﺑﺎب ھﻮﯾّﺖ راﺳﺘﯿﻦ ھﺮ ﮐﺲ ﻧﮫ وﯾﮋﮔﯽ ھﺎی ﺷﯿﺸﮥ او ﺑﻠﮑﮫ ﺟﻠﻮه و ﻧﺸﺎن و ﺻﻮرت ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﮫ در ھﻤﮥ آدﻣﯿﺎن و در ھﻤﮫ ﭼﯿﺰ ا ﮔﻮﻧﮫ ﺑﮫ ﺗﺎب دارد. آﻧﭽﮫ ﮐﮫ ھﻮﯾّﺖ راﺳﺘﯿﻦ اﻧﺴﺎن را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دھﺪ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﮫ آﻧﮭﺎ را ﺑﮫ ھﻢ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯽ دھﺪ، ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ آﻧﺎن را ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ، ﺗﻘﺪّس و ﺷﺮاﻓﺖ ذاﺗﯽ ھﺮ ﯾﮏ را ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺻﻮرت و ﻣﺜﺎل ﺧﺪا ﺑﺎز ﻣﯽ ﺷﻤﺎرد، و آدﻣﯿﺎن را از ﭼﻨﮕﺎل ﺟﮭﻞ و ﺗﻌﺼّﺐ ﺑﮫ ﻓﻀﺎی روﺷﻦ و روان روح و ﺧﺮد و ھﺸﯿﺎری، ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺮﺻﮥ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﻧﻮع اﻧﺴﺎن و ﺻﻠﺢ و آراﻣﺶ و ﻣﮭﺮ ﻓﺮا ﻣﯽ ﮔﺮ ھﺮ ﻧﻮع ﺗﻌﺼّﺐ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮫ در آﻏﺎز ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﮫ ﻧﻈﺮ ﻋﺠﯿﺐ آﯾﺪ، اﻣّ ﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ. ﻣﻔﮭﻮم ﺗﻌﺼّﺐ ﯾﺎ در واﻗﻊ ﻧﻔﯽ ھﺮ ﻧﻮع ﺗﻌﺼّﺐ، اﺻﻠﯽ ﻣﺤﻮری در آﯾﯿﻦ ﺑﮭﺎﺋﯽ اﺳﺖ. اﻣّﺎ ﺑﮫ ﮔﻔﺘﮥ ﻋﺒﺪاﻟﺒﮭﺎء ھﻤﮥ ﺟﻨﮓ ھﺎ در دﻧﯿﺎ در ﻧﮭﺎﯾﺖ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻮﻋﯽ ﻓﺮھﻨﮓ ﺗﻌﺼّﺐ اﺳﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﮫ ﺗﺮک ﺗﻌﺼّﺐ ﺗﻨﮭﺎ راه دﺳﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﺑﮫ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ و ﻣﮭﺮ و آﺷﺘﯽ اﺳﺖ. اﻣّﺎ ﻧﮑﺘﮫ ای ﮐﮫ ﻋﺒﺪاﻟﺒﮭﺎ ء ﺑﺮ آن ﺗﮑﯿﮫ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ از ﻧﻘﻄﮫ ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺮﯾّﮥ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺑﺴﯿﺎر ظﺮﯾﻒ و ﻧﻮﯾﻦ اﺳﺖ. ﻧﮫ ﺗﻨﮭﺎ ﻋﺒﺪاﻟﺒﮭﺎء ﺟﻨﮓ و ﭘﺮﺧﺎش را ﺑﮫ ﺗﻌﺼّﺐ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﮫ ﺑﺮ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﺗﮑﯿﮫ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﮫ ﺷﮑﻞ ظﮭﻮر ﺗﻨﺎزع ﺑﻘﺎ در ﻣﯿﺎن آدﻣﯿﺎن ﭼﯿﺰی ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ اﻧﻮاع ﺗﻌﺼّﺐ. ﺑﮫ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ آدﻣﯿﺎن ھﻤﻮاره ﻣﻮﺟﻮدی ﻓﺮھﻨﮕﯽ ھﺴﺘﻨﺪ و ﻧﮫ ﺻﺮﻓﺎً ﻣﻮﺟﻮدی طﺒﯿﻌﯽ. اﻣّﺎ اﯾﻦ ﻓﺮھﻨﮓ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﮫ ﻓﺮھﻨﮓ ﺗﻌﺼّﺐ ﺑﺎﺷﺪ ھﻤﺎن ﻓﺮھﻨﮓ ﻣﻨﺎزﻋﮥ ﺑﻘﺎ ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺮھﻨﮓ ﺗﻘ ﻠﯿ ﻞ ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺑﮫ ﺟﻨﮕﻞ و اﻧﺤﻄﺎط اﻧﺴﺎن ﺑﮫ ﺣﯿﻮاﻧﯽ درﻧﺪه اﺳﺖ. از اﯾﻨﺠﺎ ﺳﺖ ﮐﮫ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻓﮭﻤﯿﺪ ﮐﮫ ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﮐﮫ آدﻣﯽ را ﺑﮫ ﺣﺪّ طﺒﯿﻌﺖ ﺗﻨﺰل دھﺪ وﯾﮋﮔﯽ اﺻﻠﯽ آن ﻓﺮھﻨﮓ ﻣﻨﺎزﻋﮥ ﺑﻘﺎ و ﺗﻌﺼّﺐ اﺳﺖ. ﺑﮫ ﮔﻔﺘﮥ ﻋﺒﺪاﻟﺒﮭﺎء : در ھﺮ زﻣﺎﻧﯽ در اﻗﻠﯿﻤﯽ ﺟﻨ ﮓ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﺟﻨ ﯾﺎ ﻣﻨﺒﻌﺚ از ﺗﻌﺼّﺐ دﯾﻨﯽ ﺑﻮد و ﯾﺎ ﻣﻨﺒﻌﺚ از ﺗﻌﺼّﺐ ﺟﻨﺴﯽ و ﯾﺎ ﻣﻨﺒﻌﺚ از ﺗﻌﺼّﺐ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﯾﺎ ﻣﻨﺒﻌﺚ از ﺗﻌﺼّﺐ وطﻨﯽ ﭘﺲ ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺤﻘّﻖ ﮔﺸﺖ ﮐﮫ ﺟﻤﯿﻊ ﺗﻌﺼّﺒﺎت ھﺎدم ﺑﻨﯿﺎن اﻧﺴﺎﻧﯿ ﺴﺖ و ﺗﺎ اﯾﻦ ﺗﻌﺼّﺒﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻨﺎزﻋﮫ ﺑﻘﺎ ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ و ﺧﻮﻧﺨﻮاری و درﻧﺪ ﮔ ﯽ ﻣﺴﺘﻤﺮّ . ﭘﺲ ﻋﺎﻟﻢ اﻧﺴﺎﻧﯽ از ظﻠﻤﺎت طﺒﯿﻌﺖ ﺟﺰ ﺑﺘﺮک ﺗﻌﺼّﺐ و اﺧﻼق ﻣﻠﮑﻮﺗﯽ ﻧﺠﺎت ﻧﯿﺎﺑﺪ ... 5 ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ از ﻧﻘﻄﮫ ﻧﻈﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺒﮭﺎء ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﺮی، ﻧﺴﻞ ﮐﺸﯽ و ھﺮ ﻧﻮع ظﻠﻢ و ﺳﺘﻢ در ﻧﮭﺎﯾﺖ ﺣﺎﺻﻞ اﻧﺴﺎن زداﯾﯽ اﺳﺖ و اﯾﻦ اﻧﺴﺎن زداﯾﯽ ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﻓﺮھﻨﮓ ﺗﻌﺼّﺐ ﻧﯿﺴﺖ. واژه ﺗﻌﺼّﺐ را در اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﮫ ﺷﮑﻞ prejudice ﮐﮫ ﺣﮑﺎﯾﺖ از داوری ﻏﯿﺮ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﮫ و ﻏﺮض آﻟﻮد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ، ﺗﺮﺟﻤﮫ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. اﻣّﺎ واژۀ ﺗﻌﺼّﺐ ﻣﻔﮭﻮﻣﯽ ﺑﺴﯿﺎر وﺳﯿﻊ ﺗﺮ دارد. اﮔﺮ ﭼﮫ ﻏﺮض و اﻧﺼﺎﻓﯽ ﻣﺤﺼﻮل و ﺟﻠﻮه ای از ﺗﻌﺼّﺐ اﺳﺖ اﻣّﺎ ﺗﻌﺼّﺐ ﺧﻮد ﻋﺒﺎرت از ﺗﻘﻠﯿﻞ ھﻮﯾّﺖ ﺑﮫ ﯾﮏ ﮔﺮوه ﻣﺤﺪود و ﺑﮫ ﺧﺼﻮص ﮔﻔﺘﮫ ﺷﺪ ﮐﮫ ﯾﮏ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺎدّه ﮔﺮا از ھﻮﯾّﺖ ﺑﺎ ﻣﻔﮭﻮم ﺗﻌﺼّﺐ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻧﺰدﯾﮏ دارد و ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﯾﮏ ﺗﻌﺮﯾﻒ روﺣﺎﻧﯽ از اﻧﺴﺎن

ﺣﻘﺎﺋﻖ

ﺑﮫ

ﻣﯽ

ی ﺑﺎز

ﺧﻮاﻧﺪ.

وﯾﺮان

ﮓ

ﺑﯽ

5 ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء، ﻣﮑﺎﺗﯿﺐ

ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء

.

104

ص

3

ﺟﻠﺪ