آیین جهانی بهایی

[Alt+R for Date]

[Document Title]

22

ﺻﻔﺤﮫ

ّاز روح ﺧﻼ ق اﻣﺮ اﻟﮭﯽ و ﻟﺬا اﻋﺘﻘﺎد ﺑﮫ اﺑﺪی ﺑﻮدن ﯾﮏ ﺷﮑﻞ ﺧﺎصّ ظﮭﻮر اﻣﺮ اﻟﮭﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼﻣﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮاﻧﻊ رﺷﺪ و ﺗﮑﺎﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ درآﻣﺪه اﺳﺖ. اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﮫ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﺘﺎب اﯾﻘﺎن و اﻧﺪﯾﺸﮫٴ ھﺸﯿﺎری ﺗﺎرﯾﺨﯽ آن، ﭼﮫ اﻧ ﻘﻼب اﺳﺎﺳﯽ و ﺷﮕﺮﻓﯽ در ﻓﺮھﻨﮓ اﯾﺮان و ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﮫ را ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽ ﺳﺎزد. اﺻﻞ ﺗﺤﺮّی ﺣﻘﯿﻘﺖ و اﺻﻞ ھﺸﯿﺎری ﺗﺎرﯾﺨﯽ ھﺮ دو از رﯾﺸﮫ ﻣﻮاﻧﻊ ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﻓﺮھﻨﮓ ﺗﺠﺪّد و ﺧﺮدﮔﺮاﺋﯽ راﺳﺘﯿﻦ را درھﻢ ﻣﯽ اﻣّﺎ اﻧﺪﯾﺸﮫٴ ﺗﺠﺪّد در آﺋﯿﻦ ﺑﮭﺎﺋﯽ ﻧﮫ ﺗﻨﮭﺎ ﺳﻨّﺖ ﮔﺮاﺋﯽ ﺟﺎھﻼﻧﮫ را ﻧﻔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻠ ﮑﮫ ﺑﺴﯿﺎری از ﺧﺼﺎل اﺳﺎﺳﯽ ﻣﻔﮭﻮم ﺗﺠﺪّد ﻏﺮﺑﯽ را ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ﺳﺌﻮال ﻗﺮار ﻣﯽ دھﺪ. ھﺸﯿﺎری ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﮭﺎﺋﯽ ﻣﻔﮭﻮم ﺑﺪﯾﻌﯽ از ﺗﺠﺪّد ﺑﺪﺳﺖ داده اﺳﺖ ﮐﮫ اﮔﺮ ﭼﮫ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮی از ﻣﻔﮭﻮم ﻣﺘﺪاول ﺗﺠﺪّد ﻣﻮاﻓﻖ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﮭﯿﭽﻮﺟﮫ ﺗﺠﺪّد راﺳﺘﯿﻦ را ﺑﺎ ﺗﺠﺪّد ﻏﺮﺑﯽ ﯾﮑﺴﺎن ﻧﻤﯽ داﻧﺪ. ﺑﺤﺚ ﺗﻔﺼﯿﻠﯽ در اﯾ ﻦ ﺧﺼﻮص ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻮﺟّﮫ ﺑﮫ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ در اﯾﻦ ﺟﺰوهٴ ﮐﻮﺗﺎه اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ. اﻣّﺎ ﺑﻄﻮر ﮐﻠّﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﮫ ﻣﻔﮭﻮم ﺗﺠﺪّد در ﻓﻠﺴﻔﮫ و ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻏﺮب دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻌﺎرﺿﺎت و ﺗﻨﺎﻗﻀﺎﺗﯽ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺣﻞّ ﺑﻮد و ﺑﮭﻤﯿﻦ ﺟﮭﺖ اﯾﻦ ﻧﺎرﺳﺎﺋﯽ ھﺎ ﺑﺎﻟﻤﺂل ﻓﻠﺴﻔﮫٴ ﺗﺠﺪّد ﮔﺮاﺋﯽ را ﺷﮑﺴﺖ داده و ﺗﺎﺣﺪود زﯾﺎدی ﻓﻠﺴﻔﮫٴ ﭘﺴﺎﻣﺪرن (Postmodernism) ﯾﺎ ﻣﺎﺑﻌﺪ ﺗﺠﺪّد در ﻣﯿﺎن اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان ﻏﺮﺑﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺪ. ﻣﻔﮭﻮم ﺗﺠﺪّد راﺳﺘﯿﻦ ﺑﮭﺎﺋﯽ ﻧﮫ ﺳﻨّﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﺬھﺒﯽ، ﻧﮫ ﺗﺠﺪّد دﯾﻦ ﺳﺘﯿﺰ ﻏﺮﺑﯽ و ﻧﮫ ﻣﺎﺑﻌﺪ ﺗﺠﺪّد ﭘﻮچ ﮔﺮا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺳﻨّﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﺬھﺒﯽ از ﻟﺰوم ﺗﻮﺟّﮫ ﺑﮫ ارزش ھﺎی روﺣﺎﻧﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﻣ ﮐﻨﺪ وﻟﯽ اﯾﻦ ارزش ّھﺎ را اﯾﺴﺘﺎ و ﻏﯿﺮﺗﺎرﯾﺨﯽ )ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻮّل( داﻧﺴﺘﮫ و ﻟﺬا اﻧﺴﺎن و ﺧﻼ ﻗﯿّﺖ او را ﺳﺮﮐﻮب و طﺮد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ. دراﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﮫ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و اﺣﮑﺎم اﺑﺪی ﺑﺮ ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﻌﺮّض ﺑﺮ ﺧﺮدﮔﺮاﺋﯽ ّو آزادی و ﺧﻼ ﻗﯿّﺖ اﻧﺴﺎن ھﺎﺳﺖ. اﻣّﺎ ﻓﺮھﻨﮓ ﺗﺠﺪّد ﻏﺮﺑﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺨﺎطﺮ آﻧﮑﮫ ﻣﻔﮭﻮم دﯾﺎﻧﺖ را ﺑﺎ ﺳﻨّﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﺬھﺒﯽ ﯾﮑﯽ ﺗﻠﻘّﯽ ﮐﺮد ﺑﮫ ﺗﻀﺎد و ﺗﻌﺎرض ﻣﯿﺎن ازرش ھﺎی روﺣﺎﻧﯽ و ﺗﺠﺪّد ﻗﺎﺋﻞ ﮔﺸﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﮫ ﺑﺮ آن ﺷﺪ ﮐﮫ ارزش ھﺎ را از ﺧﺮد اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﺑﺪون ﺗﻮﺟّﮫ ﺑﮫ ﺧﺪا و ارزش ھﺎی روﺣﺎﻧﯽ اﺳﺘﻨﺘﺎج ﻧﻤﺎﯾﺪ. ﺑﮭﻤﯿﻦ ﺟﮭﺖ ﺑﻮد ﮐﮫ در ﻓﻠﺴﻔﮫٴ ﭼﯿﺮهٴ ﺗﺠﺪّد ﻏ ﺮﺑﯽ ﺧﺪا و اﻟﮭﺎم رﺑّﺎﻧﯽ از ﺻﺤﻨﮫٴ ﺗﺎﯾﺦ و ﺟﺎﻣﻌﮫ طﺮد ﺷﺪه و اﻧﺴﺎن ﺑﺠﺎی ﺧﺪا ﻧﺸﺴﺖ. اﻣّﺎ اﯾﻦ اﻧﺴﺎن و ﺧﺮدﮔﺮاﺋﯽ او اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺮ اﺳﺎس ﺟﻨﺒﮫٴ ﻣﺎدّی ﺑﺸﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه و ﺗﻤﺎﻣﯿّﺖ وﺟﻮد وی ﻣﻐﻔﻮل ﮔﺮدﯾﺪ. ﻧﺘﯿﺠﮫٴ اﯾﻦ اﻣﺮ آن ﺷﺪ ﮐﮫ ﺑﺎز ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮھﻨﮓ ﭘﺮﺳﺘﯽ و ﺟﺰم ﮔﺮاﺋﯽ ﻣﺬھﺒﯽ ﺑﺠﺎی ﺗﻮاﻓﻖ و ھﻤﺂھﻨﮕﯽ دﯾﻦ و ﻋﻘﻞ، ﻓﺮھﻨﮓ ﺗﺠﺪّد ﻏﺮﺑﯽ ﻧﯿﺰ از ﺗﻌﺎرض و ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺧﺮد و ﻣﺬھﺐ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ. اﻣّﺎ اﮔﺮ در ﺳﻨّﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﺬھﺒﯽ ﺧﺮد ﻣﻄﺮود ﻣﯽ ﮔﺸﺖ ﺣﺎل در اﯾﻦ ﻓﺮھﻨﮓ ﺟﺪﯾﺪ ﺟﻮاﻧﺐ روﺣﺎﻧﯽ اﻧﺴﺎن اﺳﻄﻮره ای ﺧﺮاﻓﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮ اﻣّﺎ ﻓﺮھﻨﮓ ﺗﺠﺪّد ﻏﺮﺑﯽ از اﺑﺘﺪا ﻣﺤﮑﻮم ﺑﮫ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﻮد. از طﺮﻓﯽ ﺧﺮدﮔﺮاﺋﯽ ﺗﺠﺪّد ﻏﺮﺑﯽ آدﻣﯽ را ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺧﺪا ﺳﺎﺧﺖ و اﺻﻮل اﺧﻼﻗﯽ را ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﺧﺮد ﮔﺮاﺋﯽ اﺑﺰاری (instrumental reason) ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﯿﮫ داﻧﺴﺖ. اﻣّﺎ از طﺮف دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺷﺪﯾﺪاً از اﺻﻮﻟﯽ اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺻﻞ ﺣﻘﻮق طﺒﯿﻌﯽ اﻧﺴﺎ ﻧﮭﺎ و ﯾﺎ ﺣﻘﻮق ﻻ ﯾﻨﻔﮏ ھﻤﮫٴ آدﻣﯿﺎن دﻓﺎع ﻧﻤ ﻮد. در واﻗﻊ اﻧﺪﯾﺸﮫٴ ﺗﺠﺪّد ﻏﺮﺑﯽ ﺑﺎ دﻓﺎع از ﺣﻘﻮق طﺒﯿﻌﯽ ھﻤﮫٴ آدﻣﯿﺎن از ﺿﺮورت آزادی و ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎری اﻧﺴﺎن ھﺎ در ﭼﺎرﭼﻮب ﺑﺮاﺑﺮی ﺣﻘﻮق اﯾﺸﺎن ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﺮد و در ﻧﺘﯿﺠﮫ از ﻟﺰوم آزادی ﻓﻌﻞ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﺻﻞ ﻗﺮارداد داوطﻠﺒﺎﻧﮫ، دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و آزادی وﺟﺪان ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ. اﻣﺎ ﻣﺸﮑﻞ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮭﯿﭽﻮﺟﮫ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان اﺻﻞ ﺣﻘﻮق طﺒﯿﻌﯽ و اﻧﻔﮑﺎک ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﻧﺴﺎن را از ﺧﺮدﮔﺮاﺋﯽ اﺑﺰاری اﺳﺘﻨﺘﺎج ﻧﻤﻮد. در واﻗﻊ ﻣﻔﮭﻮم ﺣﻘﻮق طﺒﯿﻌﯽ اﻧﺴﺎن ًﻣﻔﮭﻮﻣﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﺎﻓﺰﯾﮑﯽ اﺳﺖ و در واﻗﻊ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ روﺣﺎﻧﯽ از ﻋﺎﻟﻢ ھﺴﺘﯽ و اﻧﺴﺎن اﺳﺖ. ﻓﻼﺳﻔﮫٴ روﺷﻨﮕﺮای (the Enlightenment)) ﻗﺮن ھﯿﺠﺪھﻢ ﻓﺮاﻧﺴﮫ اﮔﺮﭼﮫ در ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻮاﻗﻊ ھﺮ ﮔﻮﻧﮫ ﻣﻔﺮوض روﺣﺎﻧﯽ را ظﺎھﺮاً ﺑﺎ ﻓﺮﯾﺎد و دﺷﻨﺎم ﻣﻄﺮود ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ اﻣّﺎ در واﻗﻊ ھﻤﮫٴ اﯾﺸﺎن ﺑﺼﻮری ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه از اﺻﻮل دﯾﻨﯽ در ﺗﻘﻮﯾﻢ اﺧﻼق و ﻓﻠﺴﻔﮫٴ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﻮد ﻣﺪد ﺟﺴﺘﻨﺪ. اﺻﻞ ﺷﺮاﻓﺖ و ﺗﺴﺎوی ﺣﻘﻮق طﺒﯿﻌﯽ آدﻣﯿﺎن ﺻﺮﻓﺎً در ﺻﻮرﺗﯽ ﻗ ﺎﺑﻞ اﺳﺘﻨﺘﺎج از ﺧﺮد اﺳﺖ ﮐﮫ اﯾﻦ ﺧﺮد ﺻﺮﻓﺎً ﺧﺮدی اﺑﺰاری و ﺗﮑﻨﯿﮑﯽ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﮑﮫ در آنِ واﺣﺪ، ﺧﺮدی روﺣﺎﻧﯽ (spiritual reason) ﻧﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﮫ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ھﻤﺂھﻨﮕﯽ و اﻧﻄﺒﺎق و ﺗﻌﺎﺿﺪ دﯾﻦ و ﻋﻘﻞ ﭘﯿﺶ ﻓﺮض ﺿﺮوری اﻣﮑﺎن دﻓﺎع ﺧﺮد از اﺻﻞ ﺣﻘﻮق طﺒﯿﻌﯽ آدﻣﯿﺎن اﺳﺖ. ﻓﻠﺴﻔﮫٴ روﺷﻨﮕﺮای ﻏﺮﺑﯽ ا ز اﯾﻦ اﻣﺮ ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮده و ﻣﺘﻮﺟّﮫ اﯾﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ دروﻧﯽ ﻧﻈﺎم ﻓﮑﺮی ﺧﻮﯾﺶ ﻧﮕﺸﺖ. اﻣّﺎ در ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻓﻼﺳﻔﮫ و ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺷﻨﺎﺳﺎن ھﺮ ﭼﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻦ ﺗﻀﺎد دروﻧﯽ را ﻣﺘﻮﺟّﮫ ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﻧﺘﯿﺠﮫٴ اﯾﻦ اﻣﺮ آن ﺑﻮد ﮐﮫ ﻓﻠﺴﻔﮫٴ ﺗﺠﺪّد ﻏﺮﺑﯽ از درون درھﻢ ﺷﮑﺴﺖ. در ﻧﺘﯿﺠﮫ ﻧﺴﺒﯿّﺖ ﮔﺮاﺋﯽ اﺧﻼﻗﯽ (moral relativism) و اﯾﻨﮑﮫ ﺑﮭﯿﭽﻮﺟﮫ ھﯿﭻ ﻧﻮع ﻓﻠﺴﻔﮫٴ اﺧﻼﻗﯽ را ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﮭﺘﺮ از ﻓﻠﺴﻔﮫٴ اﺧﻼﻗﯽ دﯾﮕﺮی داﻧﺴﺖ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ اﺻﻞ ﺗﺴﺎوی ﺣﻘﻮق ﻻ ﯾﻨﻔﮏّ آدﻣﯽ ﮔﺸﺖ. ﺑﺎﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﻮد ﮐﮫ ﻓﻠﺴﻔﮫٴ ﺗﺠﺪّد ﻏﺮﺑﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد و ﺟﺎی آن را ﻓﻠﺴﻔﮫٴ ﻧﺴﺒﯿّﺖ ﮔﺮاﺋﯽ و ﮔﺮاﺋﯽ (nihilism) ﭘﺴﺎﻣﺪرن ﺗﺼﺮّف ﮐﺮد. اﯾﻦ ﻓﻠﺴﻔﮫ ﻧﯿﺰ ھﺮ ﮔﻮﻧﮫ ﺗﻌﺮﯾﻒ روﺣﺎﻧﯽ از ﻋﺎﻟﻢ ھﺴﺘﯽ را ﻣﻐﻔﻮل ﮔﺬارد و در ﻧﺘﯿﺠﮫ اﻧﺴﺎن ھﺎ را از ھﺮﮔﻮﻧﮫ ﺷﺮاﻓﺖ و ﻋﺰّت ذاﺗﯽ ﺗﮭﯽ و ﻋﺎری ﻧﻤﻮد. ﻧﺘﯿﺤﮫ آن ﺷﺪ ﮐﮫ ﻓﻠﺴﻔﮫٴ ﻧﺴﺒﯿّﺖ ﮔﺮاﺋﯽ ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﮔﺮدﯾﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﮫ ﺑﺮ طﺒﻖ ﻓﻠﺴﻔﮫٴ ﭘﺴﺎﻣﺪرن آدﻣﯽ ﭼﯿﺰی ﺟﺰ اﻧﻌﮑﺎﺳﯽ از ﻓﺮھﻨﮓ و ﺳﻨّﺖ ﮔﺮوه ﺧ ﻮد ﻧﺒﻮده، ھﺮﮔﻮﻧﮫ ﻣﻼک ﮐﻠّﯽ اﺧﻼﻗﯽ ﻧﻔﯽ ﮔﺮدﯾﺪه و ﺗﻨﮭﺎ ﻣﻼک درﺳﺘﯽ و ﻧﺎدرﺳﺘﯽ ﯾﮏ ﻓﻌﻞ ﺳﻨّﺖ ﮔﺮاﺋﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮔﺸﺖ.

ﺷﮑﻨﻨﺪ.

ﯽ

ﺳﻨّﺖ

ﮔﺮدﯾﺪ.

ھﯿﭻ