رساله مدنیه عبدالبهاء

ﺑررﺳﯽ اﻧﻘﻼب روﺳﯾﮫ از ھﻣزﻣﺎن ﺷدن ﻓﺋوداﻟﯾزم و ﺳرﻣﺎﯾﮫ داری ﭘﯾﺷرﻓﺗﮫ ﺑﻌﻧوان ﮐﻠﯾد درک اﻧﻘﻼب روﺳﯾﮫ ﺳﺧن ﮔﻔت. 3 ﻟﯾﭘﺳت ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺷﻧﺎس ﺳﯾﺎﺳﯽ و آﻟﻣوﻧد و ورﺑﺎ ﻧﯾز در اﻣرﯾﮑﺎ در ﻧطرﯾﺎت ﺧود ﺑﻧوﻋﯽ ﻣﺷﺎﺑﮫ از ﺗﺣوﻻت ﺳﯾﺎﺳﯽ ﺳﺧن ﮔﻔﺗﮫ اﻧد. ﺑﺎ ﺗوﺟﮫ ﺑﮫ اﯾﻧﮕوﻧﮫ ﻧظرﯾﺎت ، ﻧﮕﺎرﻧ ده در ارﺗﺑﺎط ﺑﺎ اﯾران ﻧظرﯾﮫ ھﻣزﻣﺎﻧﯽ ﻣﺳﺎﺋل اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ را ﺑﻌﻧوان ﮐﻠﯾد ﺷﻧﺎﺳﺎﺋﯽ ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺷﻧﺎﺳﯽ اﯾران ﭘﯾﺷﻧﮭﺎد ﻣﯽ ﮐﻧد. روﮐﺎن در ﺑﺎره ﺟواﻣﻊ ﻣدرن از ﭼﮭﺎر ﻣﺳﺋﻠﮫ ﻋﻣده اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﮐﮫ ﺑﺎﯾد ﺑدان ﭘﺎﺳﺦ داد ﺳﺧن ﮔﻔت و در اﯾن ﺑﺎره ﺑﺎ وﺑر و ﭘﺎرﺳوﻧز و دﯾﮕران ھﻣدﻟﯽ داﺷت. اﯾن ﭼﮭﺎر ﻣﺳﺋﻠﮫ ﻋﺑﺎرﺗﻧد از ھوﯾت، راﺑطﮫ دﯾن و ﺳﯾﺎﺳت ﯾﺎ ﮐﻠﯾﺳﺎ و دوﻟت، ﻣﺷﺎرﮐت، و ﺗوزﯾﻊ. ﻣﺳﺋﻠﮫ ھوﯾت ﭘﯾش از ھر ﭼﯾز ﺑﮫ ﻣﻌﻧﺎی ﺗﻌرﯾف ھوﯾت ﯾﮏ ﻣﻠت ﺑﻌﻧوان واﺣدی ﻣﺳﺗﻘل اﺳت ﮐﮫ در اروﭘﺎ ﺑﺎ ﺟداﺋﯽ ﺗدرﯾﺟﯽ ﮐﺷورھﺎ از ﻗﻠﻣرو ﺣﮑوﻣت ﭘﺎپ ﺷﮑل ﮔرﻓت. راﺑطﮫ دﯾن ﺑﺎ ﺳﯾﺎﺳت ﻣرﺑوط ﺑﮫ اﯾن ﻣﯽ ﺷود ﮐﮫ آﯾﺎ دﯾ ن از ﺳﯾﺎﺳت ﺟدا ﻣﯽ ﮔردد ﯾﺎ ﻧوﻋﯽ ﺣﮑوﻣت ﻣ ذھﺑﯽ ﺑرﻗرار ﻣﯽ ﮔردد. ﻣﺳﺋﻠﮫ ﻣﺷﺎرﮐت ﻣرﺑوط ﺑﮫ ﻣﺷﺎرﮐت ﻣردم د ر ﺗﺻﻣﯾم ﮔﯾری ﺳﯾﺎﺳﯽ اﺳت ﮐﮫ آﯾﺎ ﻧظﺎم دﻣﮑراﺳﯽ و ﯾﺎ اﺳﺗﺑدادی ﮐداﻣﯾﮏ ﺑر ﻗرار ﻣﯽ ﮔردد. و ﺑﺎﻻﺧره ﻣﺳﺋﻠﮫ ﺗوزﯾﻊ ﺑﮫ ﺣﻘوق اﻗﺗﺻﺎدی و اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﻣردم ﻣرﺑوط ﻣﯽ ﮐردد ﮐﮫ آﯾﺎ ﺳرﻣﺎﯾﮫ داری ﻋﻧﺎن ﮔﺳﯾﺧﺗﮫ، ﮐﻣوﻧﯾزم و ﯾﺎ دوﻟت رﻓﺎھﯽ در ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺑرﻗرار ﺑﺷود . ﻧظرﯾﮫ ھﻣزﻣﺎﻧﯽ ﻣﺳﺎﺋل اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﺑر ﺗﻔﺎوت ﺑﻧﯾﺎدی ﺗﺟرﺑﮫ اﯾران در ﻣﻘﺎﺑل ﺗﺟرﺑﮫ ﮐﺷورھﺎی اروﭘﺎی ﻏرﺑﯽ ﺗﮑﯾﮫ ﻣﯽ ﮐﻧد. در اروﭘﺎی ﻏرﺑﯽ ﻣﻌﻣوﻻً اﯾن ﻣﺳﺎﺋل اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﺑﺎ ﺗرﺗﯾب زﻣﺎﻧﯽ و ﺑﮫ ﺗﻧﮭﺎﺋﯽ ظﺎھر ﻣﯽ ﮔردﻧد و در ﻧﺗﯾﺟ ﮫ ﯾﮏ ﻣﺳﺋﻠﮫ ﻣوﻗﻌﯽ ﻣطرح ﻣﯽ ﮔردد ﮐﮫ ﻗﺑﻼً ﻣﺳﺋﻠﮫ ﻗﺑﻠﯽ در ﺟﺎﻣﻌﮫ ﻣطرح ﺷده و ﺣل ﺷده اﺳت و ﺑﮭﻣﯾن دﻟﯾل ﺣل ﻣﺳﺋﻠﮫ ﺟدﯾد آﺳﺎن ﻣﯽ ﮔردد. ﺑﻌﻧوان ﻣﺛﺎل ﻣﺳﺋﻠﮫ راﺑطﮫ ﮐﻠﯾﺳﺎ و دوﻟت زﻣﺎﻧﯽ ظﺎھر ﻣﯽ ﮔردد ﮐﮫ ھﻧوز ﻣﺳﺋﻠﮫ ای ﺑﻧﺎم ﻣﺳﺋﻠﮫ دﻣﮑراﺳﯽ و ﯾﺎ ﻧﮭﺿﺗﮭﺎی ﮐﺎرﮔری در اروﭘﺎ ﻣط رح ﻧﺷده اﺳت. ﺑﻧﺎﺑر اﯾن در ﻗرن ﺷﺎﻧزدھم اﯾن ﻣﺳﺋﻠﮫ ﺑﺗﻧﮭﺎﺋﯽ ﻣطرح ﻣﯽ ﮔردد و ﺑﮕوﻧﮫ ای ﻣوﻓﻖ ﺗوﺳط ﻧﮭﺿت اﺻﻼح ﻣذھﺑﯽ ﻟوﺗر ﺑﮫ ﺟداﺋﯽ دﯾن از ﺳﯾﺎ ﺳت ﻣﻧﺟر ﻣﯽ ﮔردد ﺑطوری ﮐﮫ ﺣﺗﯽ ﮐﺷو رھﺎی ﮐﺎﺗوﻟﯾﮏ ﻧﯾز در ﻋﻣل در ھﻣﯾن ﺟﮭت ﺣرﮐ ت ﻣﯽ ﮐﻧﻧد. اﻣﺎ دو ﻗرن ﺑﻌد از ﺣل ﻣوﻓﻖ ﻣﺳﺋﻠﮫ دﯾن و ﺳﯾﺎﺳت اﺳ ت ﮐﮫ ﺗﺎزه ﻧﮭﺿﺗﮭﺎی ﻣﻌطوف ﺑﮫ ﻣﺷﺎرﮐت ﺳﯾﺎﺳﯽ و دﻣﮑراﺳﯽ در ﻏرب ﻣطرح ﻣﯽ ﺷوﻧد و اﯾن ھم در زﻣﺎﻧﯽ ﺻورت ﻣﯽ ﮔﯾرد ﮐﮫ ھﻧوز ﻧﮭﺿﺗﮭﺎی ﮐﺎرﮔری و اﺗﺣﺎدﯾﮫ ھﺎی ﺻﻧﻔﯽ اھﻣﯾﺗﯽ ﻧدارﻧد. ﺑر ﻋﮑس در ﻗرن ﻧوزدھم و ﺑﯾﺳﺗم اﺳت ﮐﮫ ﻣﺳﺋﻠﮫ ﺗوزﯾﻊ ﻣطرح ﻣﯽ ﮔردد و آﻧﮭم در ﭼﺎرﭼوﺑ ﯽ ﮐﮫ ھم ﻣﺳﺋﻠﮫ راﺑطﮫ دﯾن ﺑﺎ ﺣﮑوﻣت و ھم ﻣﺳﺋﻠﮫ ﻣ ﺷﺎرﮐت اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ و دﻣﮑراﺳﯽ در اﯾن ﮐ ﺷورھﺎ ﺣل ﺷده اﺳت و در ﻧﺗﯾﺟﮫ ﺑﮕوﻧﮫ ای ﺻﻠﺢ آﻣﯾر اﮐ ﺛر اﯾن ﮐﺷورھﺎ در ﺟﮭت ﻧظﺎﻣﯽ رﻓﺎه - ﻣﺣور ﺣرﮐت ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾ ﻧد. اﻣﺎ وﺿﻌﯾت اﯾران درﺳت ﻋﮑس ﺗﺟرﺑﮫ اروﭘﺎی ﻏرﺑﯽ اﺳت. وﯾژﮔﯽ ﺧﺎص اﯾران در اﯾﻧﺳت ﮐﮫ در اﯾران ھﻣﮫ اﯾن ﻣﺳﺎﺋل ﻋﻣده اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ھﻣزﻣﺎن ﺑﺎ ﯾﮑدﯾﮕر ﺑظﮭور آﻣده اﻧد و ھﻧوز ھﯾﭼﯾﮏ از آﻧﮭﺎ ﺣل ﻧﺷده اﻧد. ﻗرن ﺑﯾﺳﺗم اﯾران ﺷﺎھد ظﮭور ھﻣﮫ اﯾن ﻣﺳﺎﺋل در آن واﺣد اﺳت ﮐﮫ ھﻣﮫ ﺑﺎ ھم و ﻧﮫ در ﻓواﺻل زﻣﺎﻧﯽ ﺑر ﺻﺣﻧﮫ ﺟﺎﻣﻌﮫ اﯾران ھﺟوم ﻣﯽ آورﻧد. از ھﻣﮫ ﻣﮭﻣﺗر و ﺑﻧﯾﺎدی ﺗر اﯾﻧﺳت ﮐﮫ ﻣﺳﺋﻠﮫ راﺑطﮫ دﯾن ﺑﺎ ﺳ ﯾﺎﺳت ھرﮔز در اﯾران ﻧوﯾن ﺣل ﻧﺷده اﺳت و ﺑﮫ اﯾن دﻟﯾل ھﻣواره ﺑﺎ دﯾﮕر ﻣﺳﺎﺋل اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ آ ﻣ ﯾﺧﺗﮫ ﺷده و در ﻧﺗﯾﺟﮫ ھﻣﮫ اﯾن ﻣﺳﺎﺋل ﻣﺧدوش و ﻣﻣﺳوخ ﻣﯽ ﮔردﻧد و ﺣل ھﯾﭼﯾﮏ ﺑر طﺑﻖ ﻣﻧطﻖ آن ﻣﺳﺋﻠﮫ اﻣﮑﺎن ﭘذﯾر ﻧﯾﺳت. ﻣﻧﺎﺑﻊ ﻣﺣدود ﺟﺎﻣﻌﮫ ﻧﯾز در ﺑرﺧورد ﺑﺎ ھﻣﮫ اﯾن ﻣﺳﺎﺋل ﭘراﮐﻧده ﻣﯽ ﺷود و ﺣل ﻣﺳﺎﺋل دﺷوار ﻣﯽ ﮔردد. ﺑﮫ ھﻣﯾن دﻟﯾل اﺳت ﮐﮫ ﻧﮭﺿﺗﮭﺎی اﺻﻼﺣﯽ در اﯾران ﻗرن ﺑﯾﺳﺗم ﺑﺎ ﺷﮑﺳت روﺑرو ﻣﯽ ﮔردﻧد ﭼرا ﮐﮫ ھﻧوز اﺑﺗداﺋﯽ ﺗ رﯾن ﻣ ﺳﺋﻠﮫ ﻧظﺎم اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﻣدرن ﯾﻌﻧﯽ ﺟداﺋﯽ دﯾن از ﺳﯾﺎﺳﯾت ﺣل ﻧﺷده اﺳت. ﻗرن ﺑﯾﺳﺗم ﺑﮭﻣﯾن ﺧﺎطر ﻗرﻧﯽ اﺳت ﮐﮫ در آن ﻣﺑﺎرزه ﺑرای دﻣﮑراﺳﯽ ﺑﮫ ﻣﺑﺎرزه ﺑر ای ﺗﺣﮑم آﺧوﻧدھﺎ ﻣﻧﺣط ﻣﯽ ﮔردد و ﺷﻌﺎر ﺟﻣﮭورﯾ ،ت ﺷﻌﺎر وﻻﯾت ﻓﻘﯾﮫ ﻣﯽ ﺷود. ھردوی اﯾن ﻣﺳﺎﺋل ﻧﯾز ﺑﺎ ﻣﺳﺋﻠﮫ ﺗوزﯾﻊ و ﻧﮭﺿﺗﮭﺎی ﮐﻣوﻧﯾﺳﺗﯽ ﻣﺧﻠوط ﻣﯽ ﮔردد و در ﻧﺗﯾﺟﮫ اﻓرادی ﻣﺎﻧﻧد ﺷرﯾﻌﺗﯽ و ﻣﺟﺎھدان ﺧﻠﻖ از اﺳﻼم ﺑﻌﻧوان آﺋﯾن ﮐﻣوﻧﯾزم ﺳﺧن ﻣﯽ ﮔوﯾﻧد. اﻣﺎ ﮐﺟﺎ ﺑودﻧد اﻧدﯾﺷﻣﻧداﻧﯽ ﮐﮫ ﻣﯽ ﺗواﻧﺳﺗﻧد ﺳﺗﯾز ﻣطﻠﻖ ﻓرھﻧﮓ ﺗﻘﻠﯾد و ﻣﻼّ ﺳﺎﻻری را ﺑﺎ دﻣﮑراﺳﯽ و آزادی درﯾﺎﺑﻧد؟ ھم روﺷﻧﻔﮑر اﺳﻼﻣﯽ و ھم ﺑﺳﯾﺎری از ﻣﺎرﮐﺳﯾﺳﺗﮭﺎ ﻓﻌﺎﻻﻧﮫ ﺑﮫ ﭘﯾروزی ﻓرھﻧﮓ ﻣﻼّ ﮔراﺋﯽ ﮐﻣﮏ ﮐردﻧد و در ھﻣﮭﻣﮫ اﻏﺗﺷﺎش ھﻣزﻣﺎﻧﯽ ﻣﺳﺎﺋل اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ اﻧدﯾﺷﮫ ای ﻣﻐﺷوش و ﺧﯾﺎﻟﯽ را ﺑﮫ ارﻣﻐﺎن آوردﻧد. ﺑدﺗر از آن اﯾﻧﺳت ﮐﮫ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣدرن اﯾران ﺗﻧﮭﺎ ﺗﺎرﯾﺦ ھﻣزﻣﺎﻧﯽ ﻣﺳﺎﺋل اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﻧﯾﺳت ﺑﻠﮑﮫ در واﻗﻊ ھﻣزﻣﺎﻧﯽ در ﭼﺎرﭼوب ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺎدرﺳت و ارﺗﺟﺎﻋﯽ ﺑﮫ ﻣﺳﺋﻠﮫ راﺑطﮫ دﯾن ﺑﺎ ﺳﯾ ﺎﺳ ت ھم ﺑوده اﺳت و ﺑﮫ ھﻣﯾن دﻟﯾل از ﻗرن ﺷﺎﻧزدھم ﺗﺎ ھﻣﯾن اواﺧر ﻗدرت و ﭼﯾرﮔﯽ ﻓرھﻧﮓ ﺗﻘﻠﯾد و ﻣﻼّ ﮔراﺋﯽ ﭘﯾوﺳﺗﮫ رو ﺑ ﮫ اﻓزاﯾش ﺑوده اﺳت. درﺳت در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﮫ در اروﭘﺎی ﻏرﺑﯽ ﺑﺎ ﻧﮭﺿت ﻣذھب ﭘروﺗﺳﺗﺎن در ﺟﮭت ﺟداﺋﯽ دﯾن از ﺳﯾﺎﺳت ﺣرﮐت ﮐرد و اﯾن ﺟداﺋﯽ ﺑﺗدرﯾﺞ ﻣﺑﻧﺎﺋﯽ ﺑرای ظﮭور ﻓرھﻧﮓ آزادی وﺟدان و ﺑراﺑری ﺣﻘوق ﻣردم ﮔردﯾد ﮐﮫ آﻧﮭم زﻣﯾﻧﮫ را ﺑرای ﺣل ﻣﻧﺎﺳب دو ﻣﺳﺋﻠﮫ ﻣﺷﺎرﮐت و ﺗوزﯾﻊ ﻓراھم ﮐرد در ﮐﺷور اﯾران ﻣﯽ ﺑﯾﻧﯾم ﮐﮫ اﯾراﻧﯾﺎن ﺑﺎ ﮫ ﯾ ﺗﮑ ﺑر ﯾﮑﯽ ﺑودن دﯾن و دوﻟت در ﺣﮑ وﻣت ﺻﻔوﯾﮫ ﻗدم ﺑﮫ ﻋﺻر ﺟدﯾد ﻣﯽ ﮔذارﻧد. ﺣﮑوﻣت ﺻﻔوﯾﮫ ﺣﮑوﻣﺗﯽ دﯾﻧﯽ ﺑود اﻣﺎ اﯾن ﺣﮑوﻣت دﯾﻧﯽ از ﻧوع ﺣﮑوﻣت ﻣرﺷد طرﯾﻘت ﺑود و ﻧﮫ ﺣﮑوﻣت دﯾﻧﯽ آﺧوﻧدی. ﺷﺎه اﺳﻣﺎﻋﯾل ﺟوان ﺑ ر اﯾن ﺑﻧﯾﺎن ﮐﮫ رھﺑر ﻣذھﺑﯽ اﺳت ﺧود را ﺑﻌﻧوان ﺗﻧﮭﺎ Rokkan, Stein, 'Dimensions of State Formation and Nation-Building: A Possible Paradigm for Research Variation within Europe', in Tilly. C., ed. The Formation of National States in Europe. Princeton: Princeton University Press, 1975. 3 ﻧﮕﺎه ﮐﻧﯾد ﺑﮫ Trotsky, Leon, The History of the Russian Revolution. Ann Arbor: University of Michigan Press, 1957.