رساله مدنیه عبدالبهاء

و ﻣﺎرﮐس ﻏرﺑﯽ ﺗرﯾن ﻧظرﯾﮫ و ﻓرھﻧﮓ اﺳت ﺑﮫ ذھن ھﯾﭼﯾﮏ از اﯾن اﻓراد در ﻧﯾﺎﻣد. روﺷﻧﻔﮑری ﺳﯾﺎﺳﯽ اﯾران در دھﻣﮫ 1960 و 1970 ﺑﮫ اﺳم ﻣﺑﺎرزه ﺑﺎ ﻏرب زدﮔﯽ ، ﺳرﺳﭘردﮔﯽ ﮐﺎﻣل ﺑﮫ ﻏرﺑزدﮔﯽ ﺑود.

اﮔر ﭼﮫ ﻣﻌدودی از ﻧوﯾﺳﻧدﮔﺎن ﻓرن ﻧوزدھم اﯾران ﻏرب ﺳﺗﯾز و ﺗﺟددﺳﺗﯾز ﻧﺑودﻧد و ﻏرب را ﻣرﮐز ﺗﻣدن راﺳﺗﯾن داﻧﺳﺗﮫ و از ﻟزوم اﻗﺗﺑﺎس از ﻏرب ﺳﺧن ﻣﯽ ﮔﻔﺗﻧد اﻣﺎ اﯾن اﻓراد ھم از ﺟواﻧب ﻣﻧﻔﯽ ﻏرب ﻣﺎﻧﻧد ﭘرﺧﺎﺷﮕری، اﺳﺗﻌﻣﺎر و ﻣﯾﯾﻠﯾﺗﺎ رﯾﺳم آن ﻏﻔﻠت ﻣﯽ ﮐردﻧد. ﻣﺛﻼً آﺧوﻧد زاده اﮔر ﭼﮫ ﺑﮫ ﺟواﻧب ﻣﮭﻣﯽ از ﻏرب ﺗوﺟﮫ ﻧﻣود وﻟﯽ ﺗﺻوﯾری ﻣطﻠﻖ ﮔ را و اﻏراق آﻣﯾز از ﻓﺿﯾﻠﺗﮭﺎی ﻏرب داﺷت و ﺗﺟدد راﺳﺗﯾن را ﺑﺎ ﺗﺟدد ﻏرﺑﯽ ﯾﮑﯽ ﻣﯽ ﮔرﻓت و در ﺑرﺧﯽ ﻣوارد ﻧﯾز ﺗﺟدد را در ﺳﺎﯾﮫ ﻣﻘوﻻﺗﯽ ﺑﯽ اھﻣﯾت ﻣﺎﻧﻧد اﺻﻼح ﺧط و اﻟﻔﺑﺎ ﺟﺳﺗﺟو ﻣﯽ ﮐرد. اﻣﺎ اﺷﮑﺎل اﺻﻠﯽ اﻧدﯾﺷﮫ اﻓرادی ﻣﺎﻧﻧد آﺧوﻧد زاده در ﺗدﯾن ﺳﺗﯾزی آﻧﺎن ﺑود. ﻧوﺷﺗﮫ ھﺎی آﺧوﻧد ز اده ﻣﺗﺎﺳﻔﺎﻧﮫ ﻧﺗواﻧﺳت ﻣﯾﺎن ﻓرھﻧﮓ آﺧوﻧدﯾﺳم از ﯾﮏ طرف و اﺳﻼم و دﯾن ﺑطور ﮐﻠﯽ ﺗﻔﮑﯾﮏ ﻗﺎﺋل ﺷود و در ﻧﺗﯾﺟﮫ اﮔر ﭼﮫ ﺑﺳﯾﺎری از اﻋﺗراﺿﺎت او ﺑدرﺳﺗﯽ ﺑر ﻓرھﻧﮓ ﺗﻘﻠﯾد و ﺗﻌﺻب وارد اﺳت اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻘﻠﯾل ﮔراﺋﯽ ﺗدﯾن ﺳﺗﯾز ﺧود از ﺑررﺳﯽ ﻋﻠﻣﯽ ﺑﮫ ﺑررﺳﯽ ﺧﯾﺎﻟﯽ ﺳﻘوط ﻣﯽ ﮐرد. ﺑﺎ ﺗﻌرﯾف دﯾن ا ز ﺟﻣﻠﮫ اﺳﻼم ﺑﻌﻧوان ﻋﺎ ﻣل اﺻﻠﯽ واﭘس ﮔراﺋﯽ آﺧوﻧد زاده در ﺳﺗﺎﯾش ﺧود از اﯾران ﭘﯾش از اﺳﻼم دﺳﺗﺧوش ﺗﻧﺎﻗض ﻣﯽ ﺷد ﭼرا ﮐﮫ ﺷﮑوه اﯾران ﺑﺎﺳﺗﺎن از ﺷﮑوه آﺋﯾﻧﮭﺎی ﺑﺎﺳﺗﺎﻧﯽ اﯾران ﺑوﯾژه آﺋﯾن زرﺗﺷت ﻧﺎﮔﺳﺳﺗﻧﯽ ﺑود. از آن ﮔذﺷﺗﮫ ﺗﺣﻠﯾل آﺧوﻧد زاده ﮐﮫ اﺳﻼم را ﻋﺎﻣل واﭘس ﮔراﺋﯽ اﯾران ﻣ ﯽ دﯾد از اﯾن ﻧﮑﺗﮫ ﺗﺎرﯾﺧﯽ ﭼﺷﻣﮕﯾر ﻏﻔﻠت ﻣﯽ ﻧﻣود ﮐﮫ اﯾران اﺳﻼﻣﯽ در ﻓﺎﺻﻠﮫ ﻗرن ﻧﮭم ﺗﺎ دوازدھم ﻣ رﮐز ﺗﻣدﻧﯽ درﺧﺷﺎن و ﻣﻧﺑﻊ داﻧش و ﻓ ﻠﺳﻔﮫ در دﻧﯾﺎ ﺑود. اﻓرادی ﻣﺎﻧﻧد آﺧوﻧد زاده و ﺑﻌدآ ﺑﺳﯾﺎری از ﻣﺎرﮐﺳﯾﺳﺗﮭ ﺎ در ﺳﺗﯾز و

ﻧﻔرت ﺧوﯾش از دﯾن ﺑﺟﺎﺋﯽ ﻣﯽ رﺳﻧد ﮐﮫ ﺷﺎﻟوده ﭘﯾﺷرﻓت ﻏرب ﯾﻌ ﻧﯽ آزادی دﯾﻧﯽ و ﺑردﺑﺎری ﻣذھﺑﯽ را از ﻣﯾﺎن ﺑر ﻣﯽ ﮐﻧ ﻧ د و ﺑﺟﺎی آزادی وﺟدان، ﻓرھﻧﮓ ﺳرﮐوب و اﺧﺗﻧﺎق را ﺑﮫ ﺑﺎر ﻣﯽ آور ﻧد. ھﻣ ﺎن ﻣﺎرﮐﺳﯾﺳﺗﯽ ﮐﮫ ﭘﯾش از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﮫ ﺳﺗﺎﯾش آﺧوﻧد ھﺎ ﻣﯽ ﭘرداﺧت ﭼﮫ ﺑﺳﺎ ﮐﮫ اﻣروز ﺑﺎ دﯾدن ﻧﺗﺎﯾﺞ ﻓرھﻧﮓ و ﺳﯾﺎﺳت ﻣﻼّ ﺳﺎﻻری ﺑﮫ ﮐراﻧﮫ اﻓراطﯽ دﯾﮕر ﺳﻘوط ﮐرده و ﺑﺟﺎی آزادی ﻣذھﺑﯽ ﺳﮑ وﻻرﯾزم را در ﺗوھﯾن و ﺳرﮐوب ھر ﮔوﻧﮫ ﻣذھب ﺟﺳﺗﺟو ﻣﯽ ﮐﻧد. ﺑﺳﯾﺎری از اﻓراد ﻧﯾز در ﺗﺻور اﻓراطﯽ و ﻏرب ﭘرﺳت ﺧود از ﻋواﻣل ﺑﻧﯾﺎدی ﺗﻣدن ﻏرب ﻏﺎﻓ ل ﺑوده و ﺑر ﻋﮑس آﻧرا ﺑﺎ ظواھری ﭘوﺷﺎﻟﯽ ﻣرﺑوط ﺑﮫ ﮐﺎﻻھﺎی ﻣﺻرﻓﯽ ﺗﺻوﯾر ﻣﯽ ﻧﻣودﻧد. اﻣﺎ واﻗﻌﯾت اﯾ ﻧﺳﺗﮑﮫ ﻏرب دارای ﺟواﻧب ﮔوﻧﺎﮔون ﺑوده و ھﺳت ﮐﮫ ﺑرﺧﯽ ﺑﺳﯾﺎر ﻣﺛﺑت و اﻧﺳﺎﻧﯽ ﺑوده و ﺑرای ﭘﯾﺷرﻓت ھر ﺟﺎﻣﻌﮫ ای ﺳو دﻣﻧد ﻣﯽ ﺑﺎﺷ د. از اﯾن ﻗﺑﯾل اﺳت ﺣ رﮐت در ﺟﮭت آزادی وﺟدان، ﺟداﺋﯽ ﮐﻠﯾﺳﺎ از ﺣﮑوﻣت، روﻧد ﺧردﮔراﺋﯽ در ﺟﺎﻣﻌﮫ، ﻧﮭﺿﺗﮭﺎی ﻣﻌطوف ﺑﮫ دﻣﮑراﺳﯽ، ﺑراﺑ ری ﺣﻘوق زن و ﻣرد، ﻟﻐو ﺑ رده داری، ﮐﺎرﺑرد روش ﻋﻠﻣﯽ و ﭘﯾﺷرﻓت ﺗﮑﺗﯾﮑﯽ و ﺻﻧﻌﺗﯽ. اﻣﺎ در ﻋﯾن ﺣﺎل ﻏرب دارای ﺟواﻧب ﻣﻧﻔﯽ ﺑﺳﯾﺎری ﻧﯾ ز ﺑوده و ھﺳت و در ﻧﺗﯾﺟﮫ ﺑﺎﯾد ﻣﯾﺎن ﺗﺟدد راﺳﺗﯾن و ﺗﺟدد ﻏرﺑﯽ ﺗﻔﮑﯾﮏ ﮐرد. در اﯾن ﻣﯾﺎن ﻧﮭﺎدﯾﻧﮫ ﺷدن ﻣﺳﺎﺑﻘﺎت ﺗﺳﻠﯾﺣﺎﺗﯽ، ﺟﻧﮓ و اﺳﺗﻌﻣﺎر، ﭼﯾرﮔﯽ ﻓرھﻧﮕﯽ ﻣﺎدی ﮐﮫ ھر ﮔوﻧﮫ ﻣﺑﻧﺎﺋ ﯽ ﺑرای ﺣﻘﯾﻘت و ارزﺷﮭﺎ را در ھم ﻣﯽ ﺷﮑﻧد و اﺣﯾﺎﻧﺎً ﻧﺎﺑراﺑرﯾﮭﺎی اﻓراطﯽ اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ، ﺟﻠوه ھﺎﺋﯽ از ﻧژادﭘرﺳﺗﯽ، ﻣﺻرف ﮔراﺋﯽ و وﯾران ﺳﺎزی ﻣﺣﯾط زﯾﺳت از ﺟﻣﻠﮫ اﯾن ﺟواﻧب ﻣﻧﻔﯽ ﺑوده اﺳت. اﮐﻧون ﻣﯽ ﺗواﻧﯾم ﺑﮫ رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء ﺗوﺟﮫ ﮐﻧﯾم و ﺑﺑﯾﻧﯾم ﮐﮫ اﯾن رﺳﺎﻟﮫ ﺗﺎ ﭼﮫ ﺣد از زﻣﺎ ن ﺧود ﻓراﺗر رﻓﺗﮫ اﺳت. رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ و راه ﭘﯾﺷرﻓت اﯾران : ﭼﮭﺎر ﻻﯾﮫ ﮔﻔﺗﺎر رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﮐﮫ در ﺑﺎره اﺳﺑﺎب واﭘس ﮔراﺋﯽ و ﭘﯾﺷرﻓت و ﺗوﺳﻌﮫ اﯾران ﻧوﺷﺗﮫ ﺷده دﺳت ﮐم از ﭼﮭﺎر ﻻﯾﮫ ﺑﺣث ﺳﺧن ﻣﯽ ﮔوﯾد. ﻻﯾﮫ ﻧﺧﺳت: ﺳﯾﺎﺳت اﺻﻼح ﺗوﺳط ﻣﺷﯾر اﻟدوﻟﮫ ﻻﯾﮫ ﻧﺧﺳت ﺑﮫ اﺻﻼﺣﺎت ﻣﯾرزا ﺣﺳﯾن ﺧﺎن ﻣﺷﯾر اﻟدوﻟﮫ در اﯾران ھﻣﺎن زﻣﺎن ﻣﻌطوف اﺳت. ﻧﺎﺻراﻟدﯾن ﺷﺎه در آﻏﺎز دھﮫ 1870 ﻣﯾﻼدی ﻣﺎﯾل ﺷد ﮐﮫ ﺑﮫ اﺻﻼﺣﺎﺗﯽ در اﯾران اﻗدام ﻧﻣﺎﯾد و ﺑرای اﯾن ﻣﻧظور ﺳﻔﯾر اﯾران در اﺳﺗﺎﻧﺑول را ﮐﮫ ﺑﺎ اﺻﻼﺣﺎت و ﺗﻧظﯾﻣﺎت ﻋﺛﻣﺎﻧﯽ آﺷﻧﺎ ﺑود و ﺑﺎ اﺻﻼح طﻠﺑﯽ و ﺗﺟدد ھﻣدﻟﯽ داﺷت ﺑﮫ ﺗﮭران آورد و ﭘس از اﻧدﮐﯽ او را ﻧﺧﺳت وزﯾر ﻧﻣود ﺗﺎ ﺳﯾﺎﺳت اﺻﻼح را دﻧﺑﺎل ﻧﻣﺎﯾد. اﺻﻼﺣﺎت ﻣﯾرزا ﺣ ﺳﯾن ﺧﺎن ﺑﺎﻋث ﺷد ﮐﮫ ﻋﻠﻣﺎی ﻣرﺗﺟﻊ ﮐﮫ اﺻﻼح اﯾران را ﺑﺎ ﮐﻔر و از دﺳت دادن ﻗدرت ﺧوﯾش ﯾﮑﯽ ﻣﯽ ﮔرﻓﺗﻧد ﻋﻠﯾﮫ ﺣﺳﯾن ﺧﺎن و ﺳﯾﺎﺳت اﺻﻼح ﻗﯾﺎم ﮐﻧﻧد و ﺷﺎه را ﻣﺟﺑور ﺑر ﻋزل او ﮐردﻧد. 5 ﮐﮫ ﺳﺎل ﻧﮕﺎرش رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ 1875 ﺳﺎل اﺳت ﺳﺎﻟﯽ اﺳت ﮐﮫ اﮔر ﭼﮫ ھﻧوز ﺣﺳﯾن ﺧﺎن در ﺳﻣﺗﮭﺎی دﯾﮕر ﺳﯾﺎﺳ ت اﺻﻼح را دﻧﺑﺎل ﻣﯽ ﻧﻣود اﻣﺎ ﻧﯾروھﺎی ارﺗﺟﺎع ﻣذھﺑﯽ ﻣوﻓﻖ ﺷده ﺑودﻧد ﮐﮫ ﺑﮫ اﯾن اﺻﻼﺣﺎت ﭘﺎﯾﺎن دھﻧد. رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ از اﯾﻧ ﮕوﻧﮫ اﺻﻼﺣﺎت ﺣﻣﺎﯾت ﮐرده و دﻻﺋل ﮔوﻧﺎﮔوﻧﯽ در ﻟزوم اﯾن اﺻﻼﺣﺎت ﻣطرح ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد. در آﻏﺎز رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء از ﺳﯾﺎﺳت اﺻﻼح ﭘﺷﺗﯾﺑﺎﻧﯽ ﻧﻣوده از و و ﺟود ﭼﮭﺎر ﮔروه در اﯾران ﮐﮫ ﺑﮫ ﭼﮭﺎر ﺑﮭﺎﻧﮫ ﺑﺎ ھر ﻧوع اﺻﻼﺣﯽ دﺷﻣﻧﯽ ﻣﯽ ورزﻧد ﺳﺧن ﻣﯽ ﮔوﯾد. در ﺣﻘﯾﻘت رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﭘﺎﺳﺦ و طرد اﯾن ﭼﮭﺎر اﻋﺗراض ﺑر اﺻﻼح و ﺗﻣدن در Boroujerdi, Mehrzad, Iranian Intellectuals and the West: The Tormented Triumph of Nativism. Syracuse: Syracuse University Press, 1996. 5 ﻧﮕﺎه ﮐﻧﯾد ﺑﮫ Nashat, Guity, The Origin of Modern Reform in Iran. Urbana: University of Illinois Press, 1981.