رساله مدنیه عبدالبهاء علل واپس گرائی ایران وراه نجات آن

ﻗﺎﺟﺎر در ﻗرن ﻧوزدھم ﺑ ﮫ ﺳﻠطﻧت رﺳﯾد اﻣﺎ اﯾن ﺑﺎر ﺷﺎه ﻗﺎﺟﺎر از ھر ﻧوع رھﺑری دﯾﻧﯽ ﻋﺎری ﺷده و ﻣﺷروﻋﯾت ﺧوﯾش را ﻣدﯾون ﻋﻠﻣﺎی ﺷﯾﻌﮫ ﺑود. در اﯾن ﻣﯾﺎن ﻗدرت دﯾﻧﯽ، اﻗﺗﺻﺎدی، ﻓرھﻧﮕﯽ، اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ و ﺳﯾﺎﺳﯽ آﺧوﻧدھﺎ در طول ﻗرن ﻧوزدھم ﭘﯾوﺳﺗﮫ رو ﺑﮫ اﻓزاﯾش ﺑود و زﻣزﻣﮫ ﻏﺎﺻب ﺑودن ﺷﺎھﺎن ﻗﺎﺟﺎر و ﺗﻌرﯾف آ ﺧوﻧدھﺎ ﺑﻌﻧوان ﻧﻣﺎﯾﻧده اﻣﺎم ﻏﺎﺋب در ﭘﮭﻧﮫ دﯾﻧﯽ و ﺣﺗﯽ ﻏﯾر دﯾﻧﯽ ﺷدت ﯾﺎﻓت. ﺳراﻧﺟﺎم در ﻗرن ﺑﯾﺳﺗم ﭘس از آﻧﮑﮫ روﺷﻧﻔﮑران دﯾﻧﯽ و ﻏﯾر دﯾﻧﯽ از ﻣﺑﺎرز ﺑودن و ﻣﺗرﻗﯽ ﺑودن آﺧوﻧدھﺎ ﺳﺧن ﮔﻔﺗﻧد و ﻣﻼﯾﺎن ﺑﻌﻧوان ﻧﻣﺎﯾﻧده دﻣﮑراﺳﯽ و آزادی و ﺣﻘوق ﺑﺷر ﻗﻠﻣدادﺷدﻧد ، ﻣردم اﯾران ﺑﺎ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺗوده ای و ﺑﺎ اﺷﺗﯾﺎﻗﯽ وﺻف ﻧﺎﮐردﻧﯽ ﻗدرت ﺳﯾﺎﺳﯽ را ﺑﮫ ﻣﻼّھﺎ ﺳﭘردﻧد. ﺗﺎرﯾﺦ اﯾران ﻣدرن ﺣرﮐﺗﯽ از ﺗﺋوﮐراﺳﯽ ﺻوﻓ ﯾﺎﻧﮫ ﺳﻠطﻧﺗﯽ ﺑطرف ﺗﺋوﮐراﺳﯽ آﺧوﻧد - ﻣﺣور ﺑوده اﺳت. ﻣﯽ ﺑﯾﻧﯾم ﮐﮫ روﯾﮑرد ﻣﺗﻣﺎﯾل ﺑﮫ ﯾﮑﯽ ﺑودن دﯾن و ﺳﯾﺎﺳت ﻋﺎﻣل اﺻﻠﯽ واژﮔوﻧﯽ و ﻣﺳﺦ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﮫ ﻣﺳﺎﺋﻠﯽ ﻣﺎﻧﻧد ﻣﺷﺎرﮐت و ﺗوزﯾﻊ ﺑوده اﺳت. ﻏﻠﺑﮫ اﺻوﻟﯾون ﺑر اﺧﺑﺎرﯾون در ﻓﻘﮫ ﺷﯾﻌﮫ ﯾﮑﯽ از ﺑزرﮔﺗرﯾن ﻣﺑﺎﻧﯽ ﭼﯾرﮔﯽ ﻓرھﻧﮓ و ﺳﯾﺎﺳت ﺗﻘﻠﯾد و ﻣﻼّ ﮔراﺋﯽ در اﯾران ﻗرن ﻧوزدھم و ﺑﯾﺳﺗم ﺑوده اﺳت. ﺑ ر ﺧﻼف ﻏرب ﮐﮫ ظﮭور ﺧردﮔراﺋﯽ در آ ن ﺑﮫ اﯾن ﻣﻌﻧﺎ ﺑود ﮐﮫ ھﻣﮫ آدﻣﯾﺎن ﺑطور ﻣﺳﺎوی دارای ﺧرد ھﺳﺗﻧد و در ﻧﺗﯾﺟﮫ ھﻣﮫ ﺑراﺑرﻧد و ﺑﺎﯾد ھﻣﮕﯽ ﺣﻘوق ﺑراﺑر داﺷﺗﮫ و در ﺗﺻﻣﯾم ﮔﯾری ﺳﯾﺎﺳﯽ و اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﻣﺷﺎرﮐت ﻧﻣﺎﯾﻧد، ﺧردﮔراﺋﯽ اﺻوﻟﯾون ﺑﮫ ﻣﻌﻧﺎی ﻧﻔﯽ ﻣطﻠﻖ ﺧرد و اﺳﺗﻘﻼل ﻓﮑری ﺑرای ﺗوده ﺷﯾﻌﯾﺎن و ﺑر ﻋﮑس اﻧﺣﺻﺎر آن در ﻣﯾﺎن آﺧوﻧدھﺎ ﺑود. ﺑﮭﻣﯾن ﺧﺎطر ارﻣﻐﺎن ﺧردﮔراﺋﯽ اﺻوﻟﯽ ﺑرای اﯾراﻧﯾﺎن ﻓرھﻧﮓ ﺗﻘﻠﯾد و اﺳﺎرت ﻓﮑ ری ﺗوده ﻣردم ﺑﻌﻧوان ﻣﺷﺗﯽ ﮐودک و ﺟﺎﻧور و ﺳﻔﯾﮫ ﺑوده اﺳت. ﺑﺎ دﺧﺎﻟت ﻓﻘﮫ ﮔﺳﺗرده اﯾن آﺧوﻧدھﺎ در ﻣورد ﺟزﺋﯾﺎت ﺧﺻوﺻﯽ زﻧدﮔﯽ ﻣردم ، ﺗوده اﯾراﻧﯾﺎن ﺑﮫ ﻓرھﻧﮓ آﺧوﻧدﯾﺳم ﺧو ﮔرﻓﺗﻧد و اﻣﺗﻧﺎع از اﺳﻘﻼل ﻓﮑری را ﻓﺿﯾﻠت ﺷﻣردﻧد . در ﭼﻧﯾن ﻓرھﻧﮕﯽ ﻧﮫ ﺑراﺑری و ﻧﮫ دﻣﮑراﺳﯽ و ﻧﮫ آزادی دﯾﻧﯽ و ﻣدﻧﯽ و ﻧﮫ ﺧردﮔراﺋﯽ و ﻧﮫ ﺣﻘو ق ﺑﺷر اﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑرای رﺷد ﻧداﺷت رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ و راه ﭘﯾﺷرﻓت اﯾران : ﭼﮭﺎر ﻻﯾﮫ ﮔﻔﺗﺎر رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﮐﮫ در ﺑﺎره اﺳﺑﺎب واﭘس ﮔراﺋﯽ و ﭘﯾﺷرﻓت و ﺗوﺳﻌﮫ اﯾران ﻧوﺷﺗﮫ ﺷده دﺳت ﮐم از ﭼﮭﺎر ﻻﯾﮫ ﺑﺣث ﺳﺧن ﻣﯽ ﮔوﯾد. ﻻﯾﮫ ﻧﺧﺳت: ﺳﯾﺎﺳت اﺻﻼح ﺗوﺳط ﻣﺷﯾر اﻟدوﻟﮫ ﻻﯾﮫ ﻧﺧﺳت ﺑﮫ اﺻﻼﺣﺎت ﻣﯾرزا ﺣﺳﯾن ﺧﺎن ﻣﺷﯾر اﻟدوﻟﮫ در اﯾران ھﻣﺎن زﻣﺎن ﻣﻌطوف اﺳت. ﻧﺎﺻراﻟدﯾن ﺷﺎه در آﻏﺎز دھﮫ 1870 ﻣﯾﻼدی ﻣﺎﯾل ﺷد ﮐﮫ ﺑﮫ اﺻﻼﺣﺎﺗﯽ در اﯾران اﻗدام ﻧﻣﺎﯾد و ﺑرای اﯾن ﻣﻧظور ﺳﻔﯾر اﯾران در اﺳﺗﺎﻧﺑول را ﮐﮫ ﺑﺎ اﺻﻼﺣﺎت و ﺗﻧظﯾﻣﺎت ﻋﺛﻣﺎﻧﯽ آﺷﻧﺎ ﺑود ﺑﮫ ﺗﮭر ان آورد و ﭘس از اﻧدﮐﯽ او را ﻧﺧﺳت وزﯾر ﻧﻣود ﺗﺎ ﺳﯾﺎﺳت اﺻﻼح را دﻧﺑﺎل ﻧﻣﺎﯾد. اﺻﻼﺣﺎت ﻣﯾرزا ﺣﺳﯾن ﺧﺎن ﺑﺎﻋث ﺷد ﮐﮫ ﻋﻠﻣﺎی ﻣرﺗﺟﻊ ﮐﮫ اﺻﻼح اﯾران را ﺑﺎ ﮐﻔر و از دﺳت دادن ﻗدرت ﺧوﯾش ﯾﮑﯽ ﻣﯽ ﮔرﻓﺗﻧد ﻋﻠﯾﮫ ﺣﺳﯾن ﺧﺎن و ﺳﯾﺎﺳت اﺻﻼح ﻗﯾﺎم ﮐﻧﻧد و ﺷﺎه را ﻣﺟﺑور ﺑر ﻋزل او ﮐردﻧد. 3 ﮐﮫ ﺳﺎل ﻧﮕﺎرش رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ اﺳت ﺳﺎﻟﯽ اﺳت ﮐﮫ اﮔر ﭼﮫ ھﻧوز 1875 ﺳﺎل ﺣﺳﯾن ﺧﺎن در ﺳﻣﺗﮭﺎی دﯾﮕر ﺳﯾﺎﺳت اﺻﻼح را دﻧﺑﺎل ﻣﯽ ﻧﻣود اﻣﺎ ﻧﯾروھﺎی ارﺗﺟﺎع ﻣذھﺑﯽ ﻣوﻓﻖ ﺷده ﺑودﻧد ﮐﮫ ﺑﮫ اﯾن اﺻﻼﺣﺎت ﭘﺎﯾﺎن دھﻧد. رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ از اﯾﻧ ﮕوﻧﮫ اﺻﻼﺣﺎت ﺣﻣﺎﯾت ﮐرده و دﻻﺋل ﮔوﻧﺎﮔوﻧﯽ در ﻟزوم اﯾ ن اﺻﻼﺣﺎت ﻣطرح ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد. در آﻏﺎز رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء از ﺳﯾﺎﺳت اﺻﻼح ﭘﺷﺗﯾﺑﺎﻧﯽ ﻧﻣوده و از وﺟود ﭼﮭﺎر ﮔروه در اﯾران ﮐﮫ ﺑﮫ ﭼﮭﺎر ﺑﮭﺎﻧﮫ ﺑﺎ ھر ﻧوع اﺻﻼﺣﯽ دﺷﻣﻧﯽ ﻣﯽ ورزﻧد ﺳﺧن ﻣﯽ ﮔوﯾد. در ﺣﻘﯾﻘت رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﭘﺎﺳﺦ و طرد اﯾن ﭼﮭﺎر اﻋﺗراض ﺑر اﺻﻼح و ﺗﻣدن در اﯾران اﺳت. از ﻣﯾﺎن اﯾن ﭼﮭﺎر اﻋﺗراض از ھﻣﮫ ﻣﮭﻣﺗر اﻋﺗراض آﺧوﻧدھﺎﺳت )اﻋﺗراض دوم( ﮐﮫ ﺗﺟدد را در ﺳﺗﯾز ﺑﺎ اﺳﻼم ﻣﯽ ﯾﺎﺑ د و ﭘس از آن اﻋﺗراﺿﯽ اﺳت )اﻋﺗراض اول( ﮐﮫ ﺑرای ﺗوﺳﻌﮫ و ﻋﻣران ﻣﻔﮭوﻣﯽ ﻋﻣوﻣﯽ ﻗﺎﺋل ﻧﺑوده و ﺑﻧﺎﺑراﯾن راه ﺗﻣدن و ﺗﺟدد در اﯾران را ﺑﺎزﮔﺷت ﺑﮫ ﺳﻧت ﻣﯽ ﺷﻣﺎرد: ﺑﻌﺿﯽ ﮔوﯾﻧد ٴ اﯾران و ﺑرﺧﯽ ﺑﯾﭼﺎرﮔﺎن ﻧﺎس را ﮐﮫ از ٴ ﻣﻣﺎﻟﮏ ﺑﻌﯾده اﺳت و ﻣﻧﺎﻓﯽ ﻣﻘﺗﺿﯾﺎت ﺣﺎﻟﯾّﮫ و اطوار ﻗدﯾﻣﮫ ﮐﮫ اﯾن اﻓﮑﺎر ﺟدﯾده اﺳﺎس ﻣﺗﯾن دﯾن و ارﮐﺎن ﺷرع ﻣﺑﯾن ﺑﯽ ٴ اﻣﺗﯾﺎزﯾّﮫ ﻧدارﻧد ﺟﻣﻊ ﻧﻣوده ﮔوﯾﻧد ﮐﮫ اﯾن ﻗواﻧﯾن ﺑﻼد ﮐﻔرﯾّﮫ اﺳت و ﻣﻐﺎﯾر اﺻول ﺧﺑرﻧد و ﻗوّه ٴ ﺷرﻋﯾّﮫ و ﻣن ﺗﺷ ﻣرﻋﯾّﮫ ﺑّﮫ ﺑﻘوم ﻓﮭو ﻣﻧﮭم ﻗوﻣﯽ ﺑر آﻧﻧد ﮐﮫ ﺑﺎﯾد اﯾﻧﮕوﻧﮫ اﻣور اﺻﻼﺣﯾّﮫ را ﺑﺗﺄﻧّﯽ ﺷﯾﺋﺎً ﻓﺷﯾﺋﺎً اﺟرا ﻧﻣود ﺗﻌﺟﯾل ﺟﺎﯾز ﻧﮫ و ٴ ﺳﯾﺎﺳﯾّﮫ و ﻣﻌﺎرف ﻋﻣوﻣﯾّﮫ و ﻣدﻧﯾّت ﺣزﺑﯽ ﺑر آﻧﻧد ﮐﮫ ﺑﺎﯾد ﺗﺷﺑّث ﺑوﺳﺎﯾﻠﯽ ﻧﻣود ﮐﮫ اھل اﯾران ﺧود اﯾﺟﺎد اﺻﻼﺣﺎت ﻻزﻣﮫ ٴ ﮐﺎﻣﻠﮫ ﺗﺎﻣّﮫ . ﻧﻣﺎﯾﻧد ﻟزوم اﻗﺗﺑﺎس از ﺳﺎﯾر طواﯾف ﻧﮫ ﺑﺎری ھر ﮔروھﯽ ﺑﮭواﺋﯽ ﭘرواز ﻣﯾﻧﻣﺎﯾﻧد 4 ﻻﯾﮫ دوم: ﺗﻌرﯾف ﺗﻣدن و ﺗﺟدد ﺑﻌﻧوان ﻧﮭﺎدھﺎﺋﯽ ﮐﻠﯽ و ﺧردﮔرا ﻻﯾﮫ دوم ﺑﺣث در رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺑﮫ ﺗﻌرﯾف ﺗﺟدد و ﺗﻣدن ﻣﻌطوف اﺳت. ﭘرﺳش ﭼﺷﻣﮕﯾر در اﯾن ﺑﺣث اﯾﻧﺳت ﮐﮫ آﯾﺎ اﺻول ﺗﺟدد و ﭘﯾﺷرﻓت ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﮫ اﺻوﻟﯽ ﻋﻣوﻣﯽ و ﮐﻠﯽ اﺳت ﯾﺎ آﻧﮑﮫ ﭘﯾﺷرﻓت و ﺗﻣدن ﻣﻔﮭوﻣﯽ ﻋﺎم ﻧﺑوده، از اﺻول ﯾﮑﺳﺎﻧﯽ ﺑرﺧوردار ﻧﺑوده و در ھر ﺟﺎﻣﻌﮫ ای ﻣﻔﮭوم ﭘﯾﺷرﻓت و ﺗوﺳﻌﮫ ﻣﻔﮭوﻣﯽ ﺧﺻوﺻﯽ و ﻓرھﻧﮕﯽ ﺑوده و ﺑﺎ ﺗﻌرﯾف ﭘﯾﺷرﻓت در ﮐﺷورھﺎی دﯾﮕر ﺑﮑﻠﯽ ﺗﻔﺎوت دارد.

3 Nashat, Guity, The Origin of Modern Reform in Iran. Urbana: University of Illinois Press, 1981.

14 - 16 .

4 ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء، رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ . ﻻﻧﮕﻧﮭﺎﯾن: ﻟﺟﻧﮫ ﻧﺷر آﺛﺎر اﻣرﯾﯽ ﺑﻠﺳﺎن ﻓﺎرﺳﯽ و ﻋرﺑﯽ، 1984 ص. ﺻ،