از شاهنامه تا نامه به شاهان

ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺮای ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﺋﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و دﯾﻨﯽ او دارد . اﻣﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ درس ﺷﺎھﻨﺎﻣﮫ در ﻣﻮرد ﺟﻤﺸﯿﺪ و ﺿﺤﺎک ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی اﺳﺖ. اﮔﺮﭼﮫ ﺣﻤﺸﯿﺪ ﺑﺎ ﻏﺮو ر ش ﺑﻄﺮف اﺳﺘﺒﺪاد ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد اﻣﺎ ﺑﺮطﺒﻖ ﺷﺎ ھﻨﺎﻣﮫ ﻣﺮدم اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ھﻤﺮاه ﺑﺎ ﺟﻤﺸﯿﺪ ﺑﮫ ﻓﺮھﻨﮓ اﺳﺘﺒﺪاد روی آوردﻧﺪ و آﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺿﺤ ﺎک دﯾﻮ را در ﺧﻮ د دروﻧﯽ ﮐﺮدﻧﺪ. ﺑﮫ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﮫ ﺑﺨﺎطﺮ اﺳﺘﺒﺪاد ﺟﻤﺸﯿﺪ ﻣﺮدم اﯾﺮان ﻋﻠﯿﮫ او ﻗﯿﺎم ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﺠﺎی آﻧﮑﮫ در ﻧﻔﯽ اﯾﻦ اﺳ ﺘ ﺒﺪاد دطﺮف ﻋﺪاﻟﺖ و دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﭘﯿﺶ روﻧﺪ آﻧﺎن ﺷﯿﻔﺘﮫ ﺿﺤ ﺎک ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ و دﺳﺘﮫ دﺳﺘﮫ ﺑﮫ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﯽ روﻧﺪ و او را دﻋﻮت ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﮫ ﺑﮫ اﯾﺮان ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﺷﺎه اﯾﺮان ﺷﻮد و ﺿﺤﺎک ھﻢ ﺟﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ھﺰار ﺳﺎل ﺑﺮ اﯾﺮان ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ . اﮔﺮ ﭼﮫ ﺑﻌﺪاً ﺑﺎ ﻗﯿﺎم ﮐﺎوه و ﻓﺮﯾﺪون ﻣﺮدم اﯾﺮان ﺑﻄﺮف ﻋﺪاﻟﺖ ﭘﯿﺶ ﻣﯽ روﻧﺪ اﻣﺎ اوﻟﯿﻦ اﻧﻘﻼب ﻣﺮدم اﯾﺮان ﮐﮫ ﺑ ﮫ اﺳﻢ ﻧﻔﯽ ﻏﺮور و اﺳﺘﺒﺪاد ﺟﻤﺸﯿﺪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﮫ ﺑﺠﺎی دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﯾﺎ دادﮔﺮی اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد اﺳﺘ ﺒ ﺪاد ﻣﻄﻠﻖ دﯾﻨﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ را ﺑﮫ ﺑﺎر آوردﻧﺪ. اﮔﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺗﻨﮭﺎ اﯾﻦ درس را ا ز ﺷﺎھﻨﺎﻣﮫ آﻣﻮﺧﺘﮫ ﺑﻮدﻧﺪ اﯾﺮان اﮐﻨﻮن اﯾﺮاﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺑﻮد. ﺷﺎھﻨﺎﻣ ﮫ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ: ﯾﮑﺎﯾﮏ ﺑﯿﺎﻣﺪ ز اﯾﺮان ﺳﭙﺎه ﺳﻮی ﺗﺎزﯾﺎن ﺑﺮﮔﻔﺘﻨﺪ راه ﯿﺪﺷﻨ ﻧﺪ ﮐﺎﻧﺠﺎ ﯾﮑﯽ ﻣﮭﺘﺮﺳﺖ ﭘﺮ از ھﻮل ، ﺷﺎه اژدھﺎ ﭘﯿﮑﺮﺳﺖ ﺳﻮاران اﯾﺮان ھﻤﮫ ﺷﺎه ﺟﻮی ﻧﮭﺎدﻧﺪ ﯾﮑﺴﺮ ﺑﮫ ﺿﺤﺎک روی ﺑﮫ ﺷﺎھﯽ ﺑﺮو آﻓﺮﯾﻦ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ورا ﺷﺎه اﯾﺮان زﻣﯿﻦ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ اﮔﺮ ﭼﮫ ﺷﺎھﻨﺎ ﻣﮫ ﺑﮫ ﻧﻘﺪ اﺳﺘﺒﺪاد ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازد اﻣﺎ اﻟﺒﺘﮫ ﻣﻔﮭﻮم ﻣﺪرن دﻣﮑﺮاﺳﯽ در آن ﻣﻄﺮح ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﮫ ﻣﻔﮭﻮم ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﭼﺎرﭼﻮب ﻓﺮھﻨﮓ آن زﻣﺎﻧﮭﺎ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺑﺮای آﻧﮑﮫ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﻣﻔﮭﻮم ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ از ﻧﻈﺮ ﺷﺎھﻨﺎﻣﮫ را در ﯾﺎﺑﯿﻢ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﮫ ﮐﮫ ﺑﮫ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﮫ ﺗﻮﺟﮫ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﮫ ﺷﺎھﻨﺎﻣﮫ ﺑﮕﻮﻧ ﮫ ای ﻣﻨﻈﻢ در ﺑﺎره اﻧﺤﻄﺎط اﯾﺮان، ﺗﮭﺎﺟﻢ ﺧﺎرﺣﯽ و ﻋﻠﻞ ﺷﮑﺴﺖ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺤﺚ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در ھﻤﮫ اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻄﺮف اﺳﺘﺒﺪاد ﺳﯿﺎﺳﯽ از ﻣﮭﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﻠﻞ ﺿﻌﻒ و اﻧﺤﻄﺎط اﯾﺮان اﺳﺖ. ﺑﺎ آﻧﮑﮫ اﻓﺮاﺳﯿﺎب و ﺣﻤﻠﮫ ھﺎﯾﺶ ﺑﮫ اﯾﺮان ﺑﺨﺶ ﮔﺴﺘﺮده ای از ﺷﺎھﻨﺎﻣﮫ را ﺑﺨﻮد اﺧﺘﺼﺎص ﻣﯽ دھﺪ اﻣﺎ در اﯾﻦ ﻣﻮر د ﭘﯿﺮوزی و ﺳﺮ ﺑﻠﻨﺪی از آن اﯾﺮاﻧﯿﺎن اﺳﺖ. اﻣﺎ در ﺳﮫ ﻣﻮرد اﺳﺖ ﮐﮫ اﯾﺮان اﺳﯿﺮ و ﺧﻮار ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﻣﮭﺎﺟﻤﺎن ﻣﻮﻓﻖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. اول ﺗﺴﺨﯿﺮ اﯾﺮان ﺗﻮﺳﻂ ﺿﺤﺎک اﺳﺖ ﮐﮫ ﻣﺤﺼﻮل دو ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻮد ﯾﮑﯽ اﺳﺘﺒﺪاد ﺟﻤﺸﯿﺪ و دﯾﮕﺮ ﻓﺮھﻨﮓ ﻣﺴﺘﺒﺪ ﺟﻮی اﯾﺮاﻧﯿﺎن آن زﻣﺎن. دو ﻣﻮرد دﯾﮕﺮ ﯾﮑﯽ ﺣﻤﻠﮫ اﺳﮑﻨ ﺪر ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ و ﺗﺼﺮف اﯾﺮان و از ﻣﯿﺎن ﺑﺮدن دودﻣﺎن ﮐﯿﺎﻧﯽ اﺳﺖ. ﺳﻮم ﺣﻤﻠﮫ اﻋﺮاب و از ﻣﯿﺎن ﺑﺮدن ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن و اﺻﻮﻻً اﺳﺘﻘﻼل ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﺮان اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺑﺮﺳﯽ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﺎھﻨﺎﻣﮫ از اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺘﮭﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻓﻠﺴﻔﮫ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺷﺎھﻨﺎﻣﮫ را ﺑﮭﺘﺮ ﻓﮭﻤﯿﺪ. ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﮫ اﺻﻮﻻً از ﻧﻈﺮ ﺷﺎھﻨﺎﻣﮫ دوران طﻼﺋﯽ ﻋﺪ اﻟﺖ و آﺑﺎدی در اﯾﺮان دوران ﮐﯿﺎﻧﯽ ﯾﻌﻨﯽ دوران ﭘﮭﻠﻮاﻧﯽ ﯾﺎ ﻗﮭﺮﻣﺎﻧﺎﻧﮫ اﺳﺖ. اﯾﻦ دوران ﺑﺎ ﺣﻤﻠﮫ اﺳﮑﻨﺪر ﺑﮫ اﯾﺮان ﺑ ﮫ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽ رﺳﺪ و آﻏﺎز آن ﺑﺎ ﻗﯿﺎم ﮐﺎوه و ﻓﺮﯾﺪون و ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺎ ﺷﺎھﻨﺸﺎھﯽ ﻣﻨﻮﭼﮭﺮ اﺳﺖ. ﻗﺒﻞ از آن دوران ﭘﯿﺸﺪادی اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺎ ﺟﻤﺸﯿﺪ و ﻏﻠﺒﮫ ﺿﺤﺎک اژدھﺎﺋﯽ ﺑﺮ اﯾﺮان ﺑﮫ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽ رﺳﺪ. اﯾﻦ دوران طﻼﺋﯽ را دوران ﭘﮭﻠﻮاﻧﺎن ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﮫ ﺷﺨﺼﯿﺖ اﺻﻠﯽ اﯾﻦ دوران رﺳﺘﻢ و ﭘﺪران او ھﺴﺘﻨﺪ. ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺎم و ﭘﺴﺮش زال و ﭘﺴﺮش رﺳﺘﻢ ﭘﮭﻠﻮاﻧﺎن اﺻﻠﯽ اﯾﺮان ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﮫ در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن اﯾﻦ رﺳﺘﻢ اﺳﺖ ﮐﮫ ﻗﺮﻧﮭﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ھﻤﻮاره ﻧﺠﺎت دھﻨﺪه اﯾﺮان اﺳﺖ. ﺎﺧﺘﺎر ﺳ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﺮان در اﯾﻦ زﻣﺎن طﻼ ﺋﯽ از دو وﯾﮋﮔﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد: وﯾﮋﮔﯽ اول اﯾﻨﺴﺘﮑﮫ ﻗﺪرت ﻣﯿﺎن ﺷﺎھﻨﺸﺎه و ﺑﺰرﮔ ﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﭘﮭﻠﻮاﻧﺎن ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد. در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺷﺎھﻨﺸﺎه رھﺒﺮ اﯾﺮان اﺳﺖ اﻣﺎ ﭘﮭﻠﻮاﻧﺎن در ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﺷﺮﮐﺖ دارﻧﺪ و ﺑﺪون رﺿﺎﯾﺖ آﻧﺎن ﮐﺎرھﺎ ﻋﻤﻠﯽ ﻧﯿﺴﺖ. ﺣﺘﯽ اﯾﻨﮑﮫ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺷ ﺎھﻨﺸﺎه ﭼﮫ ﮐﺴﯽ ﺑﺎﺷﺪ در ﺑﺴﯿﺎری ﻣﻮاﻗﻊ ﺗﻮﺳﻂ اﯾﻦ ﭘﮭﻠﻮاﻧﺎن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮔ ﺮدد. ﺑﺨﺼﻮص زال ﮐﮫ ﺳﻤﺒﻞ ﻧﮫ ﺗﻨﮭﺎ ﭘ ﮭﻠﻮاﻧﯽ ﺑﻠﮑﮫ ﺧﺮد و ﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ اوﺳﺖ ﮐﮫ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺷﺎھﻨﺸﺎه را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. و اﻟﺒﺘﮫ ﺑﺪون ﺣﻤﺎﯾﺖ رﺳﺘﻢ دوام ﺗﺎج و ﺗﺨﺖ ﺑﺮای ﺷﺎه اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ. اﻣﺎ اﮐﺜﺮاً ھﻤﮫ اﯾﻦ ﭘﮭﻠﻮاﻧﺎن و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﻣﮭﻤﺘﺮﯾﻦ آﻧﺎن ﯾﻌﻨﯽ رﺳﺘﻢ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﻣﺮدم ھﺴﺘﻨﺪ و اﮔﺮ ﭼﮫ ﻧﻄﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ دﻣﮑﺮاﺗﯿﮏ ﻧﯿﺴﺖ اﻣﺎ ﺑﺎ وﺳﺎطﺖ اﯾﻦ ﭘﮭﻠﻮاﻧﺎن و ﺑﮫ ﻓﺮاﺧﻮر آن زﻣﺎن ﻧﻮﻋﯽ ﻋﺪاﻟﺖ و ﻣﺮدم - ﮔﺮاﺋﯽ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ. وﯾﮋﮔﯽ دوم اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ در ﺟﺎﻣﻌﮫ و در ﻣﯿﺎن ﺑﺰرﮔﺎن و ﭘﮭﻠﻮاﻧﺎن ﻋﺸﻖ ﺑﮫ اﯾﺮان، وﻓﺎداری ﺑﮫ ﻣﺮدم و ﺑﮫ ﺷﺎھﻨﺸﺎه، و ﺷﺮف و وﺟﺪان ﺑﺴﯿﺎر زﻧﺪه و ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺖ. ﻣﮭﻤﺘﺮﯾﻦ ﺷﮑﻞ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪار اﯾﻨﺴﺘﮑﮫ ﺑﺰرﮔﺎن و ﭘﮭﻠﻮاﻧﺎن در ﻓﮑﺮ ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺗﺎج و ﺗﺨﺖ ﺑﺮای ﺧﻮد ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﮫ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﺗﻨﮭﺎ ﻓﮑﺮﺷﺎن ﻣﻨﺎﻓﻊ اﯾﺮان اﺳﺖ و ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ ﺧﻮد را ﺑﺮای اﯾﺮان ﻓﺪا ﮐﻨﻨﺪ. ﻣﮭﻤﺘﺮﯾﻦ ﺑﺎ زﺗﺎب اﯾﻦ ﻓﺮھﻨﮓ و ﻧﻈﺎم ارزﺷﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮان در ﺳﺎم و زال و رﺳﺘﻢ دﯾﺪ. اﯾﻨﺎن اﻓﺮادی ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﮫ وﻗﺘﯽ ﺷﺎه ﺑﯿﺪادﮔﺮ

ﺳﺮاﻧﺠﺎم