رساله مدنیه عبدالبهاء علل واپس گرائی ایران وراه نجات آن

رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء: ﻋﻠل واﭘس ﮔراﺋﯽ اﯾران وراه ﻧﺟﺎت آن ﻧﺎدر ﺳﻌﯾدی

رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ در ﺳﺎل 1875 ﻣﯾﻼدی ﺑﮫ ﻗﻠم ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء و ﺑﻔرﻣﺎن ﭘدرش ﺑﮭﺎءﷲ ﻧوﺷﺗﮫ ﺷده اﺳت. ﺑﮫ ﺑﺎور اﯾن ﻧﮕﺎرﻧده از دﯾدﮔﺎه ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺷﻧﺎﺳﯽ، ﻣﮭﻣﺗرﯾن وﯾژﮔﯽ اﯾران ﭼﻧد ﻗرن ﮔذﺷﺗﮫ ھﻣزﻣﺎﻧﯽ ﻣﺳﺎﺋل ﻋﻣده اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ و ﺑوﯾژه روﯾﮑر د واژﮔون و ﻧﺎدرﺳت ﺑﮫ ﻣﺳﺋﻠﮫ راﺑطﮫ دﯾن و ﺳﯾﺎﺳت ﺑوده اﺳ ت. در اﯾن ﻣﻘﺎﻟﮫ در آﻏﺎز ﺑﮫ ﻋﻠل واﭘس ﮔراﺋﯽ اﯾران ﻣﯽ ﭘردازﯾم . آ ﻧﮕﺎه ﺑﮫ روﯾﮑرد رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ در ﺑﺎره واﭘس ﮔراﺋﯽ و ﺗﻣدن در اﯾران ﺗوﺟﮫ ﻣﯽ ﮐﻧﯾم و آﻧرا در ارﺗﺑﺎط ﺑ ﺎ ﻣﺳﺎﺋل ﮔوﻧﺎﮔوﻧﯽ ﻣﺎﻧﻧد ﺳﯾﺎﺳ ت اﺻﻼح ﻣﺷﯾر اﻟدوﻟﮫ، ﻣﻔﮭوم راﺳﺗﯾن ﺗﺟدد و ﺗوﺳﻌﮫ، ﻧﻘد ﺗﺟدد ﺳﺗﯾزی و ﺗدﯾن ﺳﺗﯾزی، ﻧﻘد ﻓرھﻧﮓ ﺗﻘﻠﯾد و آﺧوﻧد ﮔراﺋﯽ ، ﻧﻘد ﺟﻧﮓ و اﺳﺗﻌﻣﺎر، و ﻧﮑوھش ﺗﻌﺻب و ﺳﺗﺎﯾش ﻏﯾرت و ھﻣت ﻣورد ﺑررﺳﯽ ﻗرار ﻣﯽ دھﯾم. ﺗﺣﻠﯾل واﭘس ﮔراﺋﯽ اﯾران: ﻓراﺗر از ﺗﺟدد ﺳﺗﯾزی و ﺗدﯾن ﺳﺗﯾزی ﺑﺎ آﻧﮑﮫ اﯾران ﻗرن ﺑﯾﺳﺗم ﺷﺎھد وﻗوع ﻧﮭﺿﺗﮭﺎی ﮔوﻧﺎﮔون از ﺟﻣﻠﮫ دو اﻧﻘﻼب ﻣﺷروطﮫ و اﺳﻼﻣﯽ ﺑوده اﺳت وﻟﯽ ھﯾﭼﯾﮏ از اﯾن ﻧﮭﺿﺗﮭﺎ ﻧﺗواﻧﺳت ﺑﮫ ﻧﮭﺎدﯾﻧﮫ ﺷدن ﺣﻘوق ﺑﺷر و آزادی ﻣدﻧﯽ و ﻣذھﺑﯽ و ﺳﯾﺎﺳﯽ در اﯾران ﻣ ﻧﺟر ﺷود. ﻣﺎرﮐس ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯾﺎﺳﯽ را ﻣﻌ ﻣوﻻ ﺣرﮐﺗﯽ در آﻣد. ﯾﮏ ﮐﻣدی ﺑﮭت آور از ﺗراژدی ﺑﮫ ﮐﻣدی ﻣﯽ ﺑﯾﻧد و ﺷﺎﯾد ﺑﺗوان ﮔﻔت ﮐﮫ ﺗراژدی اﻧﻘﻼب ﻣﺷروطﮫ در اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﮫ ﺷﮑل 1 ﭼﮕوﻧﮫ ﻣﯽ ﺷود ﮐﮫ ﭘس از ﯾﮏ ﻗرن روﺷﻧﻔﮑری و ﻧﻘد اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ در ﺟﮭت آرﻣﺎن دﻣﮑراﺳﯽ و آزادی، ﺗوده ﻣردم اﯾران ﺑرھﺑری روﺷﺗﻔﮑران اﯾراﻧﯽ ﺑﺎ اﻧﻘ ﻼﺑﯽ ﮐﮫ ﺑﮫ ﻧﺎم ﻧﻔﯽ اﺳﺗﺑداد ﺳﯾﺎﺳﯽ رخ ﻣﯽ دھد ﺑﮫ وﻻﯾت ﻓﻘﯾﮫ روی آوردﻧد و ﺑﮫ ﻋﻧوان ﻧﻔﯽ اﺳﺗﺑداد ﺷﺎھﯽ ﺗن ﺑﮫ اﺳﺗﺑدادی ﺑدھﻧد ﮐﮫ در آن رھﺑر ﺳﯾﺎﺳﯽ ﻧﻣﺎﯾﻧده ﻣطﻠﻖ ﺧدا ﺗﻠﻘﯽ ﺷده و ھر ﮔوﻧﮫ اﻋﺗراﺿﯽ ﺑﮫ ﻓرﻣﺎن او ﺟﻧﮓ ﺑﺎ ﺧدا ﭘﻧداﺷﺗﮫ ﻣﯽ درﮔ د؟ ھرﮔز ھﯾﭻ ﺷﺎھﯽ ﺣﺗﯽ در رؤﯾﺎی ﺧود ﻧﯾز ﻧﻣﯽ ﺗواﻧد دﺳﺗﯾﺎﺑﯽ ﺑﮫ ﭼﻧﯾن اﺳﺗﺑدادی را ﮐﮫ در ﻧظﺎم وﻻﯾت ﻓﻘﯾﮫ ﻧﮭﺎدﯾﻧﮫ ﺷده اﺳت ﺑرای ﺧود ﺗﺻور ﻧﻣﺎﯾد. در ﺗﺣﻘﻖ اﯾن اﻧﻘﻼب و در طراﺣﯽ ﺟﮭﺎن ﺑﯾﻧﯽ و ﻓﻠﺳﻔﮫ ﺳﯾﺎﺳﯽ آن اﮐﺛرﯾت روﺷﻧﻔﮑران اﯾراﻧﯽ ﭼﮫ دﯾﻧﯽ و ﭼﮫ ﻣﺎرﮐﺳﯾت ﻧﻘش ﻓﻌﺎﻟﯽ ﺑﺎزی ﻧﻣودﻧد. ﭘرﺳش ﺑﻧﯾﺎدی ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺷﻧﺎﺳﯽ اﯾران ﻣﺳﻠﻣ ﺎً ﺑﺎﯾد ﺗوﺿﯾﺢ و ﺷﻧﺎﺳﺎﺋﯽ ﻋﻠل اﯾن واژﮔوﻧﯽ ﻓﮑری و ﺳﯾﺎﺳﯽ ﺑﺎﺷد و در اﯾن ﻣﯾﺎن ﻧظرﯾﺎت ﮐﻠﯾﺷﮫ ای ﺳﻧﺗﯽ ﮐﮫ ﻋﺎﻣل اﯾﺟﺎد ھﻣﺎن ﺟﮭﺎﻧﺑﯾﻧﯽ واژﮔون ﺑود ﮐﻔﺎﯾت ﻧﻣﯽ ﮐﻧد. ﭘﯾش از ﺑررﺳﯽ ﻋﻠل واﭘس ﮔراﺋﯽ و ﺷﮑﺳت ﻧﮭﺿﺗﮭﺎی اﺻﻼح طﻠب در اﯾران ﺑﮭﺗر اﺳت ﺑﮫ ﯾﮏ ﻧﮑﺗﮫ ﺑﺳﯾﺎر ﻣﮭم وﻟﯽ ﮐﻠﯽ اﺷﺎره ﺷود . ﺑر ﺧﻼف ﻏرب ﮐﮫ در آن ﺗﺟدد اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ و ﺳﯾﺎﺳﯽ ﺑﺎ ﺗﺟددی ﺑﻧﯾﺎدی در روﯾﮑرد ﺑﮫ دﯾن و ﻓرھﻧﮓ ھﻣراه ﺑود و در واﻗﻊ اﺻﻼح و دﮔرﮔوﻧﯽ ﻓرھﻧﮓ ﻣذھﺑﯽ ﻣﺎﻧﻧد ﭘﯾروزی ﭘروﺗﺳﺗﺎﻧﮭﺎ ﭘﯾش ﻓرض و زﻣﯾﻧﮫ ﺗﺟدد اﻗﺗﺻﺎدی و ﺳﯾﺎﺳﯽ و اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﺑود در ﻓرھﻧﮓ اﯾران ﺣﺗﯽ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﮫ ﻟزوم ﺗﺟدد اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ و ﺳﯾﺎﺳﯽ ﻧﯾز ﭘذﯾرﻓﻧﮫ ﻣﯽ ﺷد ﻧﮫ ﺗﻧﮭﺎ ﻧﯾﺎزی ﺑﮫ ﺗﺟدد ﻣذھﺑﯽ ﻣطرح ﻧﻣﯽ ﺷد ﺑﻠﮑﮫ در اﮐﺛر ﻣواﻗﻊ اﮔر ھم از ﺗﺣوﻟﯽ دﯾﻧﯽ ﺳﺧن ﮔﻔﺗﮫ ﻣﯽ ﺷد اﯾن دﮔرﮔوﻧﯽ در ﺟﮭ ت ﭘﺎﯾدارﺗر ﮐردن ﺗﺳﻠط آﺧوﻧدھﺎ و ﺗﺣﮑﯾم ﺧودﮐﺎﻣﮕﯽ ﻣذھﺑﯽ ﺗرﺳﯾم ﻣﯽ ﮔردﯾد. ﻧﺎﮔﻔﺗﮫ ﻧﻣﺎﻧد ﮐﮫ ﻧﮭﺿت ﺑﺎب و ﺑﮭﺎءﷲ ﺑر ﻧﺎﮔﺳﺳﺗﻧﯽ ﺑودن اﯾن دو ﻧوع ﺗﺟدد ﺑﻧﺎ ﺷده ﺑود و در ﻧﯾﻣﮫ اول ﻗرن ﻧوزدھم ﺑﺎب در ﭼﺎر ﭼوب اﻧدﯾﺷﮫ ای دﯾﺎﻟﮑﺗﯾﮑﯽ و ﺗﺎرﯾﺧﯽ ﺑر ﭘوﯾﺎ ﺑودن و زﻧده ﺑودن دﯾن و ﮐﻼم اﻟﮭ ﯽ ﺗﺄﮐﯾد ﻧﻣود و از ﻟزوم ﺗﺣول و ﺗﮑﺎﻣل در اﻧدﯾﺷﮫ و ﻓرھﻧﮓ ﻣذھﺑﯽ ﮐﮫ در آن ﺟﺎﺋﯽ ﺑرای ﻣﻧﺑر ﻧﯾﺳت ﺳﺧن ﮔﻔت. ﺑر ﺧﻼف ﻏرب ﮐﮫ ﺑﺳﯾﺎری رھﺑران ﺳﯾﺎﺳﯽ ﺑﮫ ﮐﻣﮏ ﻟوﺗر آﻣدﻧد ﺣﺗﯽ اﻣر ﮐﺑﯾر اﺻﻼح طﻠب ﻧﯾ ز ﻧﺗواﻧﺳت اﯾن ﻧﺗطﮫ ﻋطف ﺗﺎرﯾﺦ اﯾران را ﻓراﯾﺎﺑد و ﺑﺟﺎی ﮐﻣﮏ ﺑﮫ ﺗﺟدد ﻓرھﻧﮕﯽ در ﺳرﮐوب آن ﺑﺎ ﻓﻘﮭﺎی ﺳﻧت ﭘرﺳت ھﻣدﺳت ﮔردﯾد. ھﻣزﻣﺎﻧﯽ ﻣﺳﺎﺋل اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﺑﻌﻧوان ﺷﺎﻟوده دﺷوارﯾﮭﺎی اﯾران ﺑﺳﯾﺎری از ﺑررﺳﯾﮭﺎی وﺿﻌﯾت اﯾران اﻟﮕوﺋﯽ ﻏرﺑﯽ را ﺑر اﯾران ﺗﺣﻣﯾل ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد. ﺑﻌﻧوان ﻣﺛﺎل ﻧظرﯾﺎت ﻣﺎرﮐﺳﯾﺳﺗﯽ ﺑﺎ اﯾن ﻓرض ﮐﮫ دﯾن ﭘدﯾده ای روﺑﻧﺎﺋﯽ و در واﻗﻊ ﺑﯽ اھﻣﯾت اﺳت در ﺑرﺳﯽ ﺧ ود از ﺗﺎرﯾﺦ اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ اﯾران ﺗﻧﮭﺎ از ﺷﯾوه ﺗوﻟﯾد و دوﻟت ﺳﺧن ﻣﯽ ﮔوﯾﻧد و ﺗوﺟﮭﯽ ﺑﮫ ﻧﻘش ﻣﺣوری و ﺧطﯾر اﺳﺗﺑداد ﻣذھﺑﯽ و ﻓرھﻧﮕﯽ در ﺳرﻧوﺷت اﯾران ﻧﻣﯽ ﮐﻧﻧد. ﺗﺎزه در ﻏرب ﻧﯾز ﻋﻠت ﮐﺎھش دﺧﺎﻟت ﻣذھب در اﻣور اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﻣﺣﺻول آن ﺑود ﮐﮫ اروﭘﺎ در ﻗرن ﺷﺎﻧزدھم ﻧﮭﺿت اﺻﻼح ﻣذھﺑﯽ را ﺗﺟرﺑﮫ ﮐرده ﺑود. ﺑﻧظر اﯾن ﻧوﯾﺳﻧده ﮐﻠﯾد درک وﯾژﮔﯾﮭﺎی ﺳﺎﺧﺗﺎری ﺟﺎﻣﻌﮫ اﯾران در دو ﻗرن ﮔذﺷﺗﮫ ﻣﻔﮭوم ھﻣزﻣﺎﻧﯽ ﻣﺳﺎﺋل اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ در اﯾران اﺳت ﮐﮫ آن را از ﺗﺟرﺑﮫ ﻏرب ﻣﺗﻣﺎﯾز ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد.

1 Marx, Karl, The Eighteenth Brumaire of Louis Bonaparte, in Tucker, Robert C. (editor) The Marx-Engels Reader. W . Norton and Company: New York, 1978, pp. 594-617.

ﺑﮭره ﺑرده ام و ﺑوﯾژه روﮐﺎن آﻟﻣوﻧد و ورﺑﺎ ﻟﯾﭘﺳت، ﺗروﺗﺳﮑﯽ ، در ﭘرداﺧﺗن اﯾن ﻧظرﯾﮫ از ﻧظرﯾﺎت ﺑﺳﯾﺎری از اﻧدﯾﺷﻣﻧدان ﻣﺎﻧﻧد 2 . روﮐﺎن در ﺑﺎره ﺟواﻣﻊ ﻣدرن از ﭼﮭﺎر ﻣﺳﺋﻠﮫ ﻋﻣده اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﮐﮫ ﺑﺎﯾد ﺑدان ﭘﺎﺳﺦ داد ﺳﺧن ﮔﻔت و در اﯾن ﺑﺎره ﺑﺎ وﺑر و ﭘﺎرﺳوﻧز و دﯾﮕران ھﻣدﻟﯽ داﺷت. اﯾن ﭼﮭﺎر ﻣﺳﺋﻠﮫ ﻋﺑﺎرﺗﻧد از ھوﯾت، راﺑطﮫ دﯾن و ﺳﯾﺎﺳت ، ﻣﺷﺎرﮐت، و ﺗوزﯾﻊ. ﻣﺳﺋﻠﮫ ھوﯾت ﭘﯾش از ھر ﭼﯾز ﺑﮫ ﻣﻌﻧﺎی ﺗﻌرﯾف ھوﯾت ﯾﮏ ﻣﻠت ﺑﻌﻧوان واﺣدی ﻣﺳﺗﻘل اﺳت ﮐﮫ در اروﭘﺎ ﺑﺎ ﺟداﺋﯽ ﺗدرﯾﺟﯽ ﮐﺷورھﺎ از ﻗﻠﻣرو ﺣﮑوﻣت ﭘﺎپ ﺷﮑل ﮔرﻓت. راﺑطﮫ دﯾن ﺑﺎ ﺳﯾﺎﺳت ﻣرﺑوط ﺑﮫ اﯾن ﻣﯽ ﺷود ﮐﮫ آﯾﺎ دﯾن از ﺳﯾﺎﺳت ﺟدا ﻣﯽ ﮔردد ﯾﺎ ﻧوﻋﯽ ﺣﮑو ﻣت ﻣ ذھﺑﯽ ﺑرﻗرار ﻣﯽ ﮔردد. ﻣﺳﺋﻠﮫ ﻣﺷﺎرﮐت ﻣرﺑوط ﺑﮫ ﻣﺷﺎرﮐت ﻣرد م د ر ﺗﺻﻣﯾم ﮔﯾری ﺳﯾﺎﺳﯽ اﺳت ﮐﮫ آﯾﺎ ﻧظﺎم دﻣﮑراﺳﯽ و ﯾﺎ اﺳﺗﺑدادی ﮐداﻣﯾﮏ ﺑر ﻗرار ﻣﯽ ﮔردد. و ﺑﺎﻻﺧره ﻣﺳﺋﻠﮫ ﺗوزﯾﻊ ﺑﮫ ﺣﻘوق اﻗﺗﺻﺎدی و اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﻣردم ﻣرﺑوط ﻣﯽ ﮐردد ﮐﮫ آﯾﺎ ﺳرﻣﺎﯾﮫ داری ﻋﻧﺎن ﮔﺳﯾﺧﺗﮫ، ﮐﻣوﻧﯾزم و ﯾﺎ دوﻟت رﻓﺎھﯽ در ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺑرﻗرار ﺑﺷود . ﻧظرﯾﮫ ھﻣزﻣﺎﻧﯽ ﻣﺳﺎﺋل اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﺑ ر ﺗﻔﺎوت ﺑﻧﯾﺎدی ﺗﺟرﺑﮫ اﯾران در ﻣﻘﺎﺑل ﺗﺟرﺑﮫ ﮐﺷورھﺎی اروﭘﺎی ﻏرﺑﯽ ﺗﮑﯾﮫ ﻣﯽ ﮐﻧد. در اروﭘﺎی ﻏرﺑﯽ ﻣﻌﻣوﻻً اﯾن ﻣﺳﺎﺋل اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﺑﺎ ﺗرﺗﯾب زﻣﺎﻧﯽ و ﺑﮫ ﺗﻧﮭﺎﺋﯽ ظﺎھر ﻣﯽ ﮔردﻧد و در ﻧﺗﯾﺟﮫ ﯾﮏ ﻣﺳﺋﻠﮫ ﻣوﻗﻌﯽ ﻣطرح ﻣﯽ ﮔردد ﮐﮫ ﻗﺑﻼً ﻣﺳﺋﻠﮫ ﻗﺑﻠﯽ در ﺟﺎﻣﻌﮫ ﻣطرح ﺷده و ﺣل ﺷده اﺳت و ﺑﮭﻣﯾن د ﻟﯾل ﺣل ﻣﺳﺋﻠﮫ ﺟدﯾد آﺳﺎن ﻣﯽ ﮔردد. ﺑﻌﻧوان ﻣﺛﺎل ﻣﺳﺋﻠﮫ راﺑطﮫ ﮐﻠﯾﺳﺎ و دوﻟت زﻣﺎﻧﯽ ظﺎھر ﻣﯽ ﮔردد ﮐﮫ ھﻧوز ﻣﺳﺋﻠﮫ ای ﺑﻧﺎم ﻣﺳﺋﻠﮫ دﻣﮑراﺳﯽ و ﯾﺎ ﻧﮭﺿﺗﮭﺎی ﮐﺎرﮔری در اروﭘﺎ ﻣط رح ﻧﺷده اﺳت. ﺑﻧﺎﺑر اﯾن در ﻗرن ﺷﺎﻧزدھم اﯾن ﻣﺳﺋﻠﮫ ﺑﺗﻧﮭﺎﺋﯽ ﻣطرح ﻣﯽ ﮔردد و ﺑﮕوﻧﮫ ای ﻣوﻓﻖ ﺗوﺳط ﻧﮭﺿت اﺻﻼح ﻣذھﺑﯽ ﻟوﺗر ﺑﮫ ﺟداﺋﯽ دﯾن از ﺳﯾﺎ ﺳت ﻣﻧﺟر ﻣﯽ ﮔردد ﺑطوری ﮐﮫ ﺣﺗﯽ ﮐﺷو رھﺎی ﮐﺎﺗوﻟﯾﮏ ﻧﯾز در ﻋﻣل در ھﻣﯾن ﺟﮭت ﺣرﮐ ت ﻣﯽ ﮐﻧﻧد. اﻣﺎ دو ﻗرن ﺑﻌد از ﺣل ﻣوﻓﻖ ﻣﺳﺋﻠﮫ دﯾن و ﺳﯾﺎﺳت اﺳت ﮐﮫ ﺗﺎزه ﻧﮭﺿﺗﮭﺎی ﻣﻌطوف ﺑﮫ ﻣﺷﺎرﮐت ﺳﯾﺎﺳﯽ و دﻣﮑراﺳﯽ در ﻏرب ﻣطرح ﻣﯽ ﺷوﻧد و اﯾن ھم در زﻣﺎﻧﯽ ﺻورت ﻣﯽ ﮔﯾرد ﮐﮫ ھﻧوز ﻧﮭﺿﺗﮭﺎی ﮐﺎرﮔری و اﺗﺣﺎدﯾﮫ ھﺎی ﺻﻧﻔﯽ اھﻣﯾﺗﯽ ﻧدارﻧد. ﺑر ﻋﮑس در ﻗرن ﻧوزدھم و ﺑﯾﺳﺗم اﺳت ﮐﮫ ﻣﺳﺋﻠﮫ ﺗوزﯾﻊ ﻣطرح ﻣﯽ ﮔردد و آﻧﮭم در ﭼﺎرﭼوﺑ ﯽ ﮐﮫ ھم ﻣﺳﺋﻠﮫ راﺑطﮫ دﯾن ﺑﺎ ﺣﮑوﻣت و ھم ﻣﺳﺋﻠﮫ ﻣ ﺷﺎرﮐت اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ و دﻣﮑراﺳﯽ در اﯾن ﮐ ﺷورھﺎ ﺣل ﺷده اﺳت و در ﻧﺗﯾﺟﮫ ﺑﮕوﻧﮫ ای ﺻﻠﺢ آﻣﯾر اﮐ ﺛر اﯾن ﮐﺷورھﺎ در ﺟﮭت ﻧظﺎﻣﯽ رﻓﺎه - ﻣﺣور ﺣرﮐت ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾ ﻧد. اﻣﺎ وﺿﻌﯾت اﯾران درﺳت ﻋﮑس ﺗﺟرﺑﮫ اروﭘﺎی ﻏرﺑﯽ اﺳت. وﯾژﮔﯽ ﺧﺎص اﯾران در اﯾﻧﺳت ﮐﮫ در اﯾران ھﻣﮫ اﯾن ﻣﺳﺎﺋل ﻋﻣده اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ھﻣزﻣﺎن ﺑﺎ ﯾﮑدﯾﮕر ﺑظﮭور آﻣده اﻧد و ھﻧوز ھﯾﭼﯾﮏ از آﻧﮭﺎ ﺣل ﻧﺷده اﻧد. ﻗرن ﺑﯾﺳﺗم اﯾران ﺷ ﺎھد ظﮭور ھﻣﮫ اﯾن ﻣﺳﺎﺋل در آن واﺣد اﺳت ﮐﮫ ھﻣﮫ ﺑﺎ ھم ، و ﻧﮫ در ﻓواﺻل ، زﻣﺎﻧﯽ ﺑر ﺻﺣﻧﮫ ﺟﺎﻣﻌﮫ اﯾران ھﺟوم آورﻧد. از ھﻣﮫ ﻣﮭﻣﺗر و ﺑﻧﯾﺎدی ﺗر اﯾﻧﺳت ﮐﮫ ﻣﺳﺋﻠﮫ راﺑطﮫ دﯾن ﺑﺎ ﺳﯾﺎﺳت ھرﮔز در اﯾران ﻧوﯾن ﺣل ﻧﺷده اﺳت و ﺑﮫ اﯾن دﻟﯾل ھﻣواره ﺑﺎ دﯾﮕر ﻣﺳﺎﺋل اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ آ ﻣ ﯾﺧﺗﮫ ﺷده و در ﻧﺗﯾ ﺟﮫ ھﻣﮫ اﯾن ﻣﺳﺎﺋل ﻣﺧدوش و واژﮔون ﻣﯽ ﮔردﻧد و ﺣل ھﯾﭼﯾﮏ ﺑر طﺑﻖ ﻣﻧطﻖ آن ﻣﺳﺋﻠﮫ اﻣﮑﺎن ﭘذﯾر ﻧﯾﺳت. ﻣﻧﺎﺑﻊ ﻣﺣدود ﺟﺎﻣﻌﮫ ﻧﯾز در ﺑرﺧورد ﺑﺎ ھﻣﮫ اﯾن ﻣﺳﺎﺋل ﭘراﮐﻧده ﻣﯽ ﺷود و ﺣل ﻣﺳﺎﺋل دﺷوار ﻣﯽ ﮔردد. ﺑﮫ ھﻣﯾن دﻟﯾل اﺳت ﮐﮫ ﻧﮭﺿﺗﮭﺎی اﺻﻼﺣﯽ در اﯾران ﻗرن ﺑﯾﺳﺗم ﺑﺎ ﺷﮑﺳت روﺑرو ﻣﯽ ﮔردﻧد ﭼرا ﮐﮫ ھﻧوز اﺑﺗداﺋﯽ ﺗ رﯾن ﻣ ﺳﺋﻠﮫ ﻧظﺎم اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﻣدرن ﯾﻌﻧﯽ ﺟداﺋﯽ دﯾن از ﺳﯾﺎﺳﯾت ﺣل ﻧﺷده اﺳت. ﻗرن ﺑﯾﺳﺗم ﺑﮭﻣﯾن ﺧﺎطر ﻗرﻧﯽ اﺳت ﮐﮫ در آن ﻣﺑﺎرزه ﺑرای دﻣﮑراﺳﯽ ﺑﮫ ﻣﺑﺎرزه ﺑرای ﺗﺣﮑم آﺧوﻧدھﺎ ﻣﻧﺣط ﻣﯽ ﮔردد و ﺷﻌﺎر ﺟﻣﮭورﯾ ،ت ﺷﻌﺎر وﻻﯾت ﻓﻘﯾﮫ ﻣﯽ ﺷود. ھردوی اﯾن ﻣﺳﺎﺋل ﻧﯾز ﺑﺎ ﻣﺳﺋﻠﮫ ﺗوزﯾﻊ و ﻧﮭﺿﺗﮭﺎی ﮐﻣوﻧﯾﺳﺗﯽ ﻣﺧﻠوط ﻣﯽ ﮔردد و در ﻧﺗﯾﺟﮫ اﻓرادی ﻣﺎﻧﻧد ﺷرﯾﻌﺗﯽ و ﻣﺟﺎھدان ﺧﻠﻖ از اﺳﻼم ﺑﻌﻧوان آﺋﯾن ﮐﻣوﻧﯾزم ﺳﺧن ﻣﯽ ﮔوﯾﻧد. اﻣﺎ ﮐﺟﺎ ﺑودﻧد اﻧدﯾﺷﻣﻧداﻧﯽ ﮐﮫ ﻣﯽ ﺗواﻧﺳﺗﻧد ﺳﺗﯾز ﻣطﻠﻖ ﻓرھﻧﮓ ﺗﻘﻠﯾد و ﻣﻼّ ﺳﺎﻻری را ﺑﺎ دﻣﮑراﺳﯽ و آزادی درﯾﺎﺑﻧد؟ ﺑدﺗر از آن اﯾﻧﺳت ﮐﮫ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣدرن اﯾران ﺗﻧﮭﺎ ﺗﺎرﯾﺦ ھﻣزﻣﺎﻧﯽ ﻣﺳﺎﺋل اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﻧﯾﺳت ﺑﻠﮑﮫ در واﻗﻊ ھﻣزﻣﺎﻧﯽ در ﭼﺎرﭼوب ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺎدرﺳت و ارﺗﺟﺎﻋﯽ ﺑﮫ ﻣﺳﺋﻠﮫ راﺑطﮫ دﯾن ﺑﺎ ﺳﯾ ﺎﺳ ت ھم ﺑوده اﺳت و ﺑﮫ ھﻣﯾن دﻟﯾل از ﻗرن ﺷﺎﻧزدھم ﺗﺎ ھﻣﯾن اواﺧر ﻗدرت و ﭼﯾرﮔﯽ ﻓرھﻧﮓ ﺗﻘﻠﯾد و ﺗﻌﺻب ﭘﯾوﺳﺗﮫ رو ﺑﮫ اﻓزاﯾش ﺑوده اﺳت. درﺳت در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﮫ در اروﭘﺎی ﻏرﺑﯽ ﺑﺎ ﻧﮭﺿت ﻣذھب ﭘروﺗﺳﺗﺎن در ﺟﮭت ﺟداﺋﯽ دﯾن از ﺳﯾﺎﺳت ﺣرﮐت ﮐرد و اﯾن ﺟداﺋﯽ ﺑﺗدرﯾﺞ ﻣﺑﻧﺎﺋﯽ ﺑرای ظﮭور ﻓرھﻧﮓ آزادی وﺟدان و ﺑراﺑری ﺣﻘوق ﻣردم ﮔردﯾد ﮐﮫ آﻧﮭم زﻣﯾﻧﮫ را ﺑرای ﺣل ﻣﻧﺎﺳب دو ﻣﺳﺋﻠﮫ ﻣﺷﺎرﮐت و ﺗوزﯾﻊ ﻓراھم ﮐرد ، در ﮐﺷور اﯾران ﻣﯽ ﺑﯾﻧﯾم ﮐﮫ اﯾراﻧﯾﺎن ﺑﺎ ﮫ ﯾ ﺗﮑ ﺑر ﯾﮑﯽ ﺑودن دﯾن و دوﻟت در ﺣﮑ وﻣت ﺻﻔوﯾﮫ ﻗدم ﺑﮫ ﻋﺻر ﺟدﯾد ﻣﯽ ﮔذارﻧد. ﺣﮑوﻣت ﺻﻔوﯾﮫ ﺣﮑوﻣﺗﯽ دﯾﻧﯽ ﺑود اﻣﺎ اﯾن ﺣﮑوﻣت دﯾﻧﯽ از ﻧوع ﺣﮑوﻣت ﻣرﺷد طرﯾﻘت ﺑود و ﻧﮫ ﺣﮑوﻣت دﯾﻧﯽ آﺧوﻧدی. ﺷﺎه اﺳﻣﺎﻋﯾل ﺟوان ﺑر اﯾن ﺑﻧﯾﺎن ﮐﮫ رھﺑر ﻣذھﺑﯽ اﺳت ﺧود را ﺑﻌﻧوان ﺗﻧﮭ ﺎ رھﺑر ﻣﺷ روع ﺣﮑوﻣت ﻗﻠﻣداد ﮐرد و ﭘﯾرواﻧش او را ﻧﻣﺎﯾﻧده ﻣطﻠﻖ ﺧدا و ﺳﺧﻧﮕو و ﻓرﺳﺗﺎده اﻣﺎم ﻏﺎﺋب ﻣﯽ داﻧﺳﺗﻧد. ﺻﻔوﯾﮫ ﺑﺎ ﺗﺣﻣﯾل ﻣذھب ﺷﯾﻌﮫ ﺑﻌﻧوان دﯾن رﺳﻣﯽ اﯾران ﺧود را از ﺣﮑوﻣﺗﮭﺎی ﻣﺳﻠﻣﺎن ﺳﻧﯽ ﺟدا ﮐرده، دﻋوی ﺧﻼﻓت اﺳﻼﻣﯽ ﻋﺛﻣﺎﻧﯾﺎن را د وطر ﻣ ، ﺳﺎﺧﺗﮫ ﺧود را در ﻣﻘﺎﺑل اﻣ ﭘراطو ری اﺳﻼﻣﯽ ﻋﺛﻣﺎﻧﯽ ﻗرار داده و وﺣدت اﺳﻼم را ﻧﺎﺑود ﮐردﻧد. ﺑﺎ اﯾﻧﮑﮫ در اﺑﺗدا ﺷﺎه ﺻﻔوی ﻧﻣﺎﯾﻧده اﻣﺎم ﻏﺎﺋب ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷد اﻣﺎ ﺻﻔوﯾﮫ ﺑرای ﮔﺳﺗرش ﺗﺷﯾﻊ ﻣﯾﺎن اﯾراﻧﯾﺎن ﺑﮫ آوردن ﻋﻠﻣﺎی ﺷﯾﻌﮫ از ﺧﺎرج اﯾران و دادن اﻣﺗﯾﺎزات ﻓراوان ﺑﮫ آﻧﺎن ﭘرداﺧﺗﻧد و ﺑزودی رھﺑری و اﻗﺗدار دﯾﻧﯽ ﺷﺎ ه ﮐﺎھش ﯾﺎﻓﺗﮫ و در آﺧوﻧدھﺎ ﻣﺗﻣرﮐز ﺷد. ﺑﺎ ﭼﯾرﮔﯽ ﮐﺎﻣل آﺧوﻧدھﺎ ﺑر ﺳﻠطﺎن ﺣﺳﯾن و ﺳﯾﺎﺳﺗﮭﺎی ﺧﺷن و ﻧﺎﺑردﺑﺎر ﻧﺳﺑت ﺑﮫ ﺳﻧﯾﺎن اﻓﻐﺎﻧﺳﺎان ﺷﺎﻟوده ﺳﻘوط ﺻﻔوﯾﮫ ﭘﯽ رﯾزی ﺷد . ﭘس از اﻏﺗﺷﺎش و ﺟﻧﮕﮭﺎی داﺧﻠﯽ در ﻗرن ھﺟدھم ، ﺳﻠﺳﻠﮫ 2 Rokkan, Stein, 'Dimensions of State Formation and Nation-Building: A Possible Paradigm for Research Variation within Europe', in Tilly. C., ed. The Formation of National States in Europe. Princeton: Princeton University Press, 1975.

ﻗﺎﺟﺎر در ﻗرن ﻧوزدھم ﺑ ﮫ ﺳﻠطﻧت رﺳﯾد اﻣﺎ اﯾن ﺑﺎر ﺷﺎه ﻗﺎﺟﺎر از ھر ﻧوع رھﺑری دﯾﻧﯽ ﻋﺎری ﺷده و ﻣﺷروﻋﯾت ﺧوﯾش را ﻣدﯾون ﻋﻠﻣﺎی ﺷﯾﻌﮫ ﺑود. در اﯾن ﻣﯾﺎن ﻗدرت دﯾﻧﯽ، اﻗﺗﺻﺎدی، ﻓرھﻧﮕﯽ، اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ و ﺳﯾﺎﺳﯽ آﺧوﻧدھﺎ در طول ﻗرن ﻧوزدھم ﭘﯾوﺳﺗﮫ رو ﺑﮫ اﻓزاﯾش ﺑود و زﻣزﻣﮫ ﻏﺎﺻب ﺑودن ﺷﺎھﺎن ﻗﺎﺟﺎر و ﺗﻌرﯾف آ ﺧوﻧدھﺎ ﺑﻌﻧوان ﻧﻣﺎﯾﻧده اﻣﺎم ﻏﺎﺋب در ﭘﮭﻧﮫ دﯾﻧﯽ و ﺣﺗﯽ ﻏﯾر دﯾﻧﯽ ﺷدت ﯾﺎﻓت. ﺳراﻧﺟﺎم در ﻗرن ﺑﯾﺳﺗم ﭘس از آﻧﮑﮫ روﺷﻧﻔﮑران دﯾﻧﯽ و ﻏﯾر دﯾﻧﯽ از ﻣﺑﺎرز ﺑودن و ﻣﺗرﻗﯽ ﺑودن آﺧوﻧدھﺎ ﺳﺧن ﮔﻔﺗﻧد و ﻣﻼﯾﺎن ﺑﻌﻧوان ﻧﻣﺎﯾﻧده دﻣﮑراﺳﯽ و آزادی و ﺣﻘوق ﺑﺷر ﻗﻠﻣدادﺷدﻧد ، ﻣردم اﯾران ﺑﺎ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺗوده ای و ﺑﺎ اﺷﺗﯾﺎﻗﯽ وﺻف ﻧﺎﮐردﻧﯽ ﻗدرت ﺳﯾﺎﺳﯽ را ﺑﮫ ﻣﻼّھﺎ ﺳﭘردﻧد. ﺗﺎرﯾﺦ اﯾران ﻣدرن ﺣرﮐﺗﯽ از ﺗﺋوﮐراﺳﯽ ﺻوﻓ ﯾﺎﻧﮫ ﺳﻠطﻧﺗﯽ ﺑطرف ﺗﺋوﮐراﺳﯽ آﺧوﻧد - ﻣﺣور ﺑوده اﺳت. ﻣﯽ ﺑﯾﻧﯾم ﮐﮫ روﯾﮑرد ﻣﺗﻣﺎﯾل ﺑﮫ ﯾﮑﯽ ﺑودن دﯾن و ﺳﯾﺎﺳت ﻋﺎﻣل اﺻﻠﯽ واژﮔوﻧﯽ و ﻣﺳﺦ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﮫ ﻣﺳﺎﺋﻠﯽ ﻣﺎﻧﻧد ﻣﺷﺎرﮐت و ﺗوزﯾﻊ ﺑوده اﺳت. ﻏﻠﺑﮫ اﺻوﻟﯾون ﺑر اﺧﺑﺎرﯾون در ﻓﻘﮫ ﺷﯾﻌﮫ ﯾﮑﯽ از ﺑزرﮔﺗرﯾن ﻣﺑﺎﻧﯽ ﭼﯾرﮔﯽ ﻓرھﻧﮓ و ﺳﯾﺎﺳت ﺗﻘﻠﯾد و ﻣﻼّ ﮔراﺋﯽ در اﯾران ﻗرن ﻧوزدھم و ﺑﯾﺳﺗم ﺑوده اﺳت. ﺑ ر ﺧﻼف ﻏرب ﮐﮫ ظﮭور ﺧردﮔراﺋﯽ در آ ن ﺑﮫ اﯾن ﻣﻌﻧﺎ ﺑود ﮐﮫ ھﻣﮫ آدﻣﯾﺎن ﺑطور ﻣﺳﺎوی دارای ﺧرد ھﺳﺗﻧد و در ﻧﺗﯾﺟﮫ ھﻣﮫ ﺑراﺑرﻧد و ﺑﺎﯾد ھﻣﮕﯽ ﺣﻘوق ﺑراﺑر داﺷﺗﮫ و در ﺗﺻﻣﯾم ﮔﯾری ﺳﯾﺎﺳﯽ و اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﻣﺷﺎرﮐت ﻧﻣﺎﯾﻧد، ﺧردﮔراﺋﯽ اﺻوﻟﯾون ﺑﮫ ﻣﻌﻧﺎی ﻧﻔﯽ ﻣطﻠﻖ ﺧرد و اﺳﺗﻘﻼل ﻓﮑری ﺑرای ﺗوده ﺷﯾﻌﯾﺎن و ﺑر ﻋﮑس اﻧﺣﺻﺎر آن در ﻣﯾﺎن آﺧوﻧدھﺎ ﺑود. ﺑﮭﻣﯾن ﺧﺎطر ارﻣﻐﺎن ﺧردﮔراﺋﯽ اﺻوﻟﯽ ﺑرای اﯾراﻧﯾﺎن ﻓرھﻧﮓ ﺗﻘﻠﯾد و اﺳﺎرت ﻓﮑ ری ﺗوده ﻣردم ﺑﻌﻧوان ﻣﺷﺗﯽ ﮐودک و ﺟﺎﻧور و ﺳﻔﯾﮫ ﺑوده اﺳت. ﺑﺎ دﺧﺎﻟت ﻓﻘﮫ ﮔﺳﺗرده اﯾن آﺧوﻧدھﺎ در ﻣورد ﺟزﺋﯾﺎت ﺧﺻوﺻﯽ زﻧدﮔﯽ ﻣردم ، ﺗوده اﯾراﻧﯾﺎن ﺑﮫ ﻓرھﻧﮓ آﺧوﻧدﯾﺳم ﺧو ﮔرﻓﺗﻧد و اﻣﺗﻧﺎع از اﺳﻘﻼل ﻓﮑری را ﻓﺿﯾﻠت ﺷﻣردﻧد . در ﭼﻧﯾن ﻓرھﻧﮕﯽ ﻧﮫ ﺑراﺑری و ﻧﮫ دﻣﮑراﺳﯽ و ﻧﮫ آزادی دﯾﻧﯽ و ﻣدﻧﯽ و ﻧﮫ ﺧردﮔراﺋﯽ و ﻧﮫ ﺣﻘو ق ﺑﺷر اﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑرای رﺷد ﻧداﺷت رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ و راه ﭘﯾﺷرﻓت اﯾران : ﭼﮭﺎر ﻻﯾﮫ ﮔﻔﺗﺎر رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﮐﮫ در ﺑﺎره اﺳﺑﺎب واﭘس ﮔراﺋﯽ و ﭘﯾﺷرﻓت و ﺗوﺳﻌﮫ اﯾران ﻧوﺷﺗﮫ ﺷده دﺳت ﮐم از ﭼﮭﺎر ﻻﯾﮫ ﺑﺣث ﺳﺧن ﻣﯽ ﮔوﯾد. ﻻﯾﮫ ﻧﺧﺳت: ﺳﯾﺎﺳت اﺻﻼح ﺗوﺳط ﻣﺷﯾر اﻟدوﻟﮫ ﻻﯾﮫ ﻧﺧﺳت ﺑﮫ اﺻﻼﺣﺎت ﻣﯾرزا ﺣﺳﯾن ﺧﺎن ﻣﺷﯾر اﻟدوﻟﮫ در اﯾران ھﻣﺎن زﻣﺎن ﻣﻌطوف اﺳت. ﻧﺎﺻراﻟدﯾن ﺷﺎه در آﻏﺎز دھﮫ 1870 ﻣﯾﻼدی ﻣﺎﯾل ﺷد ﮐﮫ ﺑﮫ اﺻﻼﺣﺎﺗﯽ در اﯾران اﻗدام ﻧﻣﺎﯾد و ﺑرای اﯾن ﻣﻧظور ﺳﻔﯾر اﯾران در اﺳﺗﺎﻧﺑول را ﮐﮫ ﺑﺎ اﺻﻼﺣﺎت و ﺗﻧظﯾﻣﺎت ﻋﺛﻣﺎﻧﯽ آﺷﻧﺎ ﺑود ﺑﮫ ﺗﮭر ان آورد و ﭘس از اﻧدﮐﯽ او را ﻧﺧﺳت وزﯾر ﻧﻣود ﺗﺎ ﺳﯾﺎﺳت اﺻﻼح را دﻧﺑﺎل ﻧﻣﺎﯾد. اﺻﻼﺣﺎت ﻣﯾرزا ﺣﺳﯾن ﺧﺎن ﺑﺎﻋث ﺷد ﮐﮫ ﻋﻠﻣﺎی ﻣرﺗﺟﻊ ﮐﮫ اﺻﻼح اﯾران را ﺑﺎ ﮐﻔر و از دﺳت دادن ﻗدرت ﺧوﯾش ﯾﮑﯽ ﻣﯽ ﮔرﻓﺗﻧد ﻋﻠﯾﮫ ﺣﺳﯾن ﺧﺎن و ﺳﯾﺎﺳت اﺻﻼح ﻗﯾﺎم ﮐﻧﻧد و ﺷﺎه را ﻣﺟﺑور ﺑر ﻋزل او ﮐردﻧد. 3 ﮐﮫ ﺳﺎل ﻧﮕﺎرش رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ اﺳت ﺳﺎﻟﯽ اﺳت ﮐﮫ اﮔر ﭼﮫ ھﻧوز 1875 ﺳﺎل ﺣﺳﯾن ﺧﺎن در ﺳﻣﺗﮭﺎی دﯾﮕر ﺳﯾﺎﺳت اﺻﻼح را دﻧﺑﺎل ﻣﯽ ﻧﻣود اﻣﺎ ﻧﯾروھﺎی ارﺗﺟﺎع ﻣذھﺑﯽ ﻣوﻓﻖ ﺷده ﺑودﻧد ﮐﮫ ﺑﮫ اﯾن اﺻﻼﺣﺎت ﭘﺎﯾﺎن دھﻧد. رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ از اﯾﻧ ﮕوﻧﮫ اﺻﻼﺣﺎت ﺣﻣﺎﯾت ﮐرده و دﻻﺋل ﮔوﻧﺎﮔوﻧﯽ در ﻟزوم اﯾ ن اﺻﻼﺣﺎت ﻣطرح ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد. در آﻏﺎز رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء از ﺳﯾﺎﺳت اﺻﻼح ﭘﺷﺗﯾﺑﺎﻧﯽ ﻧﻣوده و از وﺟود ﭼﮭﺎر ﮔروه در اﯾران ﮐﮫ ﺑﮫ ﭼﮭﺎر ﺑﮭﺎﻧﮫ ﺑﺎ ھر ﻧوع اﺻﻼﺣﯽ دﺷﻣﻧﯽ ﻣﯽ ورزﻧد ﺳﺧن ﻣﯽ ﮔوﯾد. در ﺣﻘﯾﻘت رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﭘﺎﺳﺦ و طرد اﯾن ﭼﮭﺎر اﻋﺗراض ﺑر اﺻﻼح و ﺗﻣدن در اﯾران اﺳت. از ﻣﯾﺎن اﯾن ﭼﮭﺎر اﻋﺗراض از ھﻣﮫ ﻣﮭﻣﺗر اﻋﺗراض آﺧوﻧدھﺎﺳت )اﻋﺗراض دوم( ﮐﮫ ﺗﺟدد را در ﺳﺗﯾز ﺑﺎ اﺳﻼم ﻣﯽ ﯾﺎﺑ د و ﭘس از آن اﻋﺗراﺿﯽ اﺳت )اﻋﺗراض اول( ﮐﮫ ﺑرای ﺗوﺳﻌﮫ و ﻋﻣران ﻣﻔﮭوﻣﯽ ﻋﻣوﻣﯽ ﻗﺎﺋل ﻧﺑوده و ﺑﻧﺎﺑراﯾن راه ﺗﻣدن و ﺗﺟدد در اﯾران را ﺑﺎزﮔﺷت ﺑﮫ ﺳﻧت ﻣﯽ ﺷﻣﺎرد: ﺑﻌﺿﯽ ﮔوﯾﻧد ٴ اﯾران و ﺑرﺧﯽ ﺑﯾﭼﺎرﮔﺎن ﻧﺎس را ﮐﮫ از ٴ ﻣﻣﺎﻟﮏ ﺑﻌﯾده اﺳت و ﻣﻧﺎﻓﯽ ﻣﻘﺗﺿﯾﺎت ﺣﺎﻟﯾّﮫ و اطوار ﻗدﯾﻣﮫ ﮐﮫ اﯾن اﻓﮑﺎر ﺟدﯾده اﺳﺎس ﻣﺗﯾن دﯾن و ارﮐﺎن ﺷرع ﻣﺑﯾن ﺑﯽ ٴ اﻣﺗﯾﺎزﯾّﮫ ﻧدارﻧد ﺟﻣﻊ ﻧﻣوده ﮔوﯾﻧد ﮐﮫ اﯾن ﻗواﻧﯾن ﺑﻼد ﮐﻔرﯾّﮫ اﺳت و ﻣﻐﺎﯾر اﺻول ﺧﺑرﻧد و ﻗوّه ٴ ﺷرﻋﯾّﮫ و ﻣن ﺗﺷ ﻣرﻋﯾّﮫ ﺑّﮫ ﺑﻘوم ﻓﮭو ﻣﻧﮭم ﻗوﻣﯽ ﺑر آﻧﻧد ﮐﮫ ﺑﺎﯾد اﯾﻧﮕوﻧﮫ اﻣور اﺻﻼﺣﯾّﮫ را ﺑﺗﺄﻧّﯽ ﺷﯾﺋﺎً ﻓﺷﯾﺋﺎً اﺟرا ﻧﻣود ﺗﻌﺟﯾل ﺟﺎﯾز ﻧﮫ و ٴ ﺳﯾﺎﺳﯾّﮫ و ﻣﻌﺎرف ﻋﻣوﻣﯾّﮫ و ﻣدﻧﯾّت ﺣزﺑﯽ ﺑر آﻧﻧد ﮐﮫ ﺑﺎﯾد ﺗﺷﺑّث ﺑوﺳﺎﯾﻠﯽ ﻧﻣود ﮐﮫ اھل اﯾران ﺧود اﯾﺟﺎد اﺻﻼﺣﺎت ﻻزﻣﮫ ٴ ﮐﺎﻣﻠﮫ ﺗﺎﻣّﮫ . ﻧﻣﺎﯾﻧد ﻟزوم اﻗﺗﺑﺎس از ﺳﺎﯾر طواﯾف ﻧﮫ ﺑﺎری ھر ﮔروھﯽ ﺑﮭواﺋﯽ ﭘرواز ﻣﯾﻧﻣﺎﯾﻧد 4 ﻻﯾﮫ دوم: ﺗﻌرﯾف ﺗﻣدن و ﺗﺟدد ﺑﻌﻧوان ﻧﮭﺎدھﺎﺋﯽ ﮐﻠﯽ و ﺧردﮔرا ﻻﯾﮫ دوم ﺑﺣث در رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺑﮫ ﺗﻌرﯾف ﺗﺟدد و ﺗﻣدن ﻣﻌطوف اﺳت. ﭘرﺳش ﭼﺷﻣﮕﯾر در اﯾن ﺑﺣث اﯾﻧﺳت ﮐﮫ آﯾﺎ اﺻول ﺗﺟدد و ﭘﯾﺷرﻓت ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﮫ اﺻوﻟﯽ ﻋﻣوﻣﯽ و ﮐﻠﯽ اﺳت ﯾﺎ آﻧﮑﮫ ﭘﯾﺷرﻓت و ﺗﻣدن ﻣﻔﮭوﻣﯽ ﻋﺎم ﻧﺑوده، از اﺻول ﯾﮑﺳﺎﻧﯽ ﺑرﺧوردار ﻧﺑوده و در ھر ﺟﺎﻣﻌﮫ ای ﻣﻔﮭوم ﭘﯾﺷرﻓت و ﺗوﺳﻌﮫ ﻣﻔﮭوﻣﯽ ﺧﺻوﺻﯽ و ﻓرھﻧﮕﯽ ﺑوده و ﺑﺎ ﺗﻌرﯾف ﭘﯾﺷرﻓت در ﮐﺷورھﺎی دﯾﮕر ﺑﮑﻠﯽ ﺗﻔﺎوت دارد.

3 Nashat, Guity, The Origin of Modern Reform in Iran. Urbana: University of Illinois Press, 1981.

14 - 16 .

4 ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء، رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ . ﻻﻧﮕﻧﮭﺎﯾن: ﻟﺟﻧﮫ ﻧﺷر آﺛﺎر اﻣرﯾﯽ ﺑﻠﺳﺎن ﻓﺎرﺳﯽ و ﻋرﺑﯽ، 1984 ص. ﺻ،

در ﻗرن ﺑﯾﺳت و ﯾﮑم ﺑﺎ ﭼﯾرﮔﯽ ﻣﮑﺗب ﭘﺳﺎﻣدرن و ﻧ ﺳﺑﯾت ﮔراﺋﯽ ﻓرھﻧﮕﯽ ﺑﺳﯾﺎری ﺑر آن ﺷدﻧد ﮐﮫ ارزﺷﮭﺎ ﻓﺎﻗد ﻣﻔﮭوﻣﯽ ﻋﯾﻧﯽ و ﮐﻠﯽ ﺑوده و در ﻧﺗﯾﺟﮫ ﺧوب و ﺑد ﺗﻧﮭﺎ در ﺳﺎﯾﮫ ﺳﻧﺗﮭﺎی ﻓرھﻧﮕﯽ ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﮫ ﻗﺎﺑل ﺗﻌرﯾف اﺳت. در اﯾن اﻧدﯾﺷﮫ، ﻣﻔﮭوم ﺗوﺳﻌﮫ و ﭘﯾﺷرﻓت اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﭼون از ﻧوع داوری ار زﺷﮭﺎﺳت ﺑﻧﺎﺑ راﯾن ھﯾﺞ ﺗﻌرﯾف ﻋﻣوﻣﯽ و ﻋﯾﻧﯽ از ﺗ ﻌوﺳ ﮫ و ﺗﻣدن اﻣﮑﺎن ﭘذﺑر ﻧﯾﺳت. ﺑر طﺑﻖ اﯾن ﻧظرﯾﮫ ﺑﺎﯾد ﺑﮫ ﺳﻧﺗﮭﺎی ﻓرھﻧﮕﯽ ﺑﺎزﮔﺷت و از آن ﺳﻧﺗﮭﺎ در ﺳﯾﺎﺳت اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﭘﯾروی ﮐرد و اﯾﻧﺳت ﻣﻌﻧﺎی ﭘﯾﺷرﻓت راﺳﺗﯾن. ھﻣﺎﻧﮕوﻧﮫ ﮐﮫ رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﻧﯾز ﺧﺎطرﻧﺷﺎن ﻣﯽ ﮐﻧد، در ﻗرن ﻧوزدھم ﻣﯾﻼدی اﯾران ھﻣﯾن اﻧدﯾﺷﮫ ، اﻣﺎ ﻧﮫ ﺑﮕوﻧﮫ ای ﻓﻠﺳﻔﯽ ، ﺗوﺳط ﮔ روھﮭﺎﺋﯽ ارﺗﺟﺎﻋ ﯽ ﻣطرح ﻣﯽ ﮔردﯾد و ﺑدﯾن ﺗرﺗﯾب ھر ﮔوﻧﮫ ھﻣت در ﺟﮭت اﺻ ﻼح و ﭘﯾﺷرﻓت اﯾران ﺗﺧطﺋﮫ ﻣﯽ ﺷ د. ﺑﺎ آ ﻧﮑﮫ ﻋﻠﻣﺎی ﻣرﺗﺟﻊ ﻓﻘﮫ اﺳﻼﻣﯽ را ﺑرای ھﻣﮫ ﺟﮭﺎن ﺿروری و واﺟب ﻣﯽ داﻧﺳﺗﻧد اﻣﺎ ﭼون ﺗﺟدد در ﮐﺷورھﺎی ﻏرﺑﯽ و ﻧﮫ اﺳﻼﻣﯽ ﺑ ظﮭور ﭘﯾوﺳت اﯾﻧﺎن ﻧﯾز در اﻧﮑﺎر ﺗﺟ دد و اﺻﻼح از ﭘﻠﯾد ﺑودن ﺗﺟدد ﻏرﺑﯽ و ﻧﺎ ھﻣﺎھﻧﮕﯽ آن ﺑﺎ ﻣﻘﺗﺿﯾﺎت اﯾران و اﺳﻼم ﺳﺧن ﻣﯽ ﮔﻔﺗﻧد. در اﻧدﯾﺷﮫ اﯾن ﻓﻘﮭﺎء، ﺳﻧت اﯾران ﭼﯾزی ﻧﯾﺳت ﺟز اﺳﻼم و ﺑﻧﺎﺑراﯾن ﺗﻧﮭﺎ ﻣﻌﻧﺎی اﺻﻼ ح و ﭘﯾﺷرﻓت اﯾران ﺗﺣﮑ ﯾم ﻓﻘﮫ ﺷﯾﻌﮫ ﺑر اﯾران و ﭼﯾرﮔﯽ ھر ﭼﮫ ﺑﯾﺷﺗر آﺧوﻧدھﺎ ﺑر ﺟﺎﻣﻌﮫ و ﻓرﻣﺎﻧﺑرداری ﺑﯽ ﭼون و ﭼرا از دﺳﺗورات آﻧﺎن در ﭘﮭﻧﮫ ﺳﯾﺎﺳت و ﻓرھﻧﮓ اﺳت.

وﻟﯽ رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺑﮕوﻧﮫ ای ﺻرﯾﺢ و روﺷن ﺑﮫ طرد اﯾن ﻧوع ﺳﻧت ﮔراﺋﯽ ھﺎ ﻣﯽ ﭘردازد و اﮔر ﭼﮫ ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء در ھﻣﮫ ﻧوﺷﺗﮫ ھﺎی ﺧود ﺗﻣدن راﺳﺗﯾن را در وﺣدت در ﮐﺛرت ﻣﯽ ﯾﺎﺑد اﻣﺎ اﯾن ﮐﺛرت و ﺗﻧوع ﻧﯾﺎزﻣﻧد آﻧﺳت ﮐﮫ ﺗﻣدن در ﭼﺎرﭼوب اﺻوﻟﯽ ﮐ ﻠﯽ و ﻋﻣوﻣﯽ ﺗﻌرﯾف ﮔردد ﮐﮫ ﺑﺎﯾد از آن ﭘﯾروی ﮐرد. اﻣﺎ از ﻧظر ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء اﮔر ﭼﮫ ﺑﺳﯾﺎری از اﯾن اﺻول ﺗﺎ ﺣدی در ﻏرب ﭘﯾﺎده ﺷده اﺳت اﯾن وﻟﯽ اﺻول اﺻوﻟﯽ ﻏرﺑﯽ ﯾﺎ ﺷرﻗﯽ ﻧﯾﺳﺗﻧد ﺑﻠﮑﮫ اﺻوﻟﯽ ﮐﻠﯽ و ﻣﻘﺗﺿﺎی ﺧرد و اﻧﺳﺎﻧﯾت و ﺣﻘوق ﺑﺷرﻧد و ﺑﮫ ھﻣﯾن ﺟﮭت رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺑﺎ ﺳﺗﺎﯾش ﺧرد آﻏﺎز ﻣﯽ ﮔردد: ﺑ ٴ ﻣﺗﻧوّﻋﮫ ﮐل از ﻓﯾوﺿﺎت ٴ ﺑﺻﯾرت ﻣﻼﺣظﮫ ﻧﻣﺎﺋﯾد ﮐﮫ اﯾن آﺛﺎر و اﻓﮑﺎر و ﻣﻌﺎرف و ﻓﻧون و ﺣﮑم و ﻋﻠوم و ﺻﻧﺎﯾﻊ و ﺑداﯾﻊ ﻣﺧﺗﻠﻔﮫ دﯾده ﻋﻘل و داﻧش اﺳت . ھر طﺎﯾﻔﮫ و ﻗﺑﯾﻠﮫ ﺋﯽ ﮐﮫ در اﯾن ﺑﺣر ﺑﯽ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﯾﺷﺗر ﺗﻌﻣّﻖ ﻧﻣودﻧد از ﺳﺎﯾر ﻗﺑﺎﯾل و ﻣﻠل ﭘﯾﺷﺗرﻧد . ﻋزّت و ﺳﻌﺎدت ھر ﻣﻠّﺗﯽ در آن اﺳت ﮐﮫ از اﻓﻖ ﻣﻌﺎرف ﭼون ﺷﻣس ﻣﺷرق ﮔردﻧد ... ﺗﺎ ﺑﮑﯽ ﺑﭘر ﻧﻔس و ھوی ﭘرواز ﻧﻣﺎﺋﯾم و ﺗﺎ ﺑﮑﯽ در اﺳﻔل ﺟﮭل ﺑﻧﮑﺑت ﮐﺑری ﭼون اﻣم ﻣﺗوﺣّﺷﮫ ﺑﺳر ﺑرﯾم؟ 5 از طرف دﯾﮕر ﭼﻧﺎﻧﮑﮫ ﺧواھﯾم دﯾد رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺑر آن اﺳت ﮐﮫ ﻏرب ھم از ﺑﺳﯾﺎری اﺻول ﺗﺟدد و ﺗﻣدن ﻏﻔ ﻠت ﮐرده و در ﻧﺗﯾﺟﮫ ھم اﯾران و ھم ﻏرب ﺑﺎﯾد ﺑﮫ اﺻﻼح و ﺣرﮐت در ﺟﮭت ﺗﺟدد راﺳﺗﯾن ﺑر آﯾﻧد: ﺑﺎری در اﯾن ﺑﺣر ھﺎﯾل ھوی ﮐلّ طواﯾف اروپ ﺑﺎ اﯾن ھﻣﮫ ﺗﻣدّن و ﺻﯾﺗﮭﺎ ھﺎﻟﮏ و ﻣﺳﺗﻐرق و از اﯾن ﺟﮭت ﮐلّ ﻗﺿﺎﯾﺎی ﺗﻣدﻧﯾّﮫ ﺷﺎن ﺳﺎﻗط اﻟﻧّﺗﯾﺟﮫ اﺳت ... ﺗﻣدّن ﺻوری ﺑﯽ ﺗﻣدّن اﺧﻼق ﺣﮑم اﺿﻐ ﺎث اﺣﻼم داﺷﺗﮫ و ﺻﻔﺎی ظﺎھر ﺑﯽ ﮐﻣﺎل ﺑﺎطن ﮐﺳراب ﺑﻘﯾﻌﺔ ﯾﺣﺳﺑﮫ اﻟظّﻣﺂن ﻣﺂء اﻧﮕﺎﺷﺗﮫ ﮔردد زﯾرا ﻧﺗﯾﺟﮫ ﺋﯽ ﮐﮫ رﺿﺎﯾت ﺑﺎری و راﺣت و آﺳﺎﯾش ﻋﻣوﻣﯾﺳت از ﺗﻣدّن ظﺎھر ﺻوری ﺑﺗﻣﺎﻣﮫ ﺣﺎﺻل ﻧﺷود . ٴ ﺗﻣدّن اﺧﻼق ﺗرﻗّﯽ ﻧﻧﻣوده و اھﺎﻟﯽ اروپ در درﺟﺎت ﻋﺎﻟﯾﮫ اﻧد ﭼﻧﺎﻧﭼﮫ از اﻓﮑﺎر و اطوار ﻋﻣو ٴ ﻣﻠل اروپ واﺿﺢ و آﺷﮑﺎر اﺳت ﻣﺛﻼً ﻣﯾّﮫ ﻣﻼﺣظﮫ ﻧﻣﺎﺋﯾد ﮐﮫ اﻟﯾوم اﻋظم آﻣﺎل دول و ﻣﻠل اروپ ﺗﻐﻠّب و اﺿﻣﺣﻼل ﯾﮑد ٴ اﻟﻔت و ﯾﮕر اﺳت و در ﮐﻣﺎل ﮐره ﺑﺎطن ﺑﺎظﮭﺎر ﻣﻧﺗﮭﺎ درﺟﮫ ﻣﺣﺑّت و اﺗﺣّﺎد ﻣﺷﻐول ... ﺣ ﺎل اﻧﺻﺎف دھﯾد ﮐﮫ اﯾن ﺗﻣدّن ﺻوری ﺑدون ﺗﻣدّن ﺣﻘﯾﻘﯽ اﺧﻼﻗﯽ ﺳﺑب آﺳﺎﯾش و راﺣت ٴ ﻋﻣوﻣﯽ و وﺳﯾﻠﮫ اﺟﺗﻼب ﻣرﺿﺎت اﻟﮭﯾﺳت و ﯾﺎ ﺧود ﻣﺧرّب ﺑﻧﯾﺎن اﻧﺳﺎﻧﯾّت و ﻣدﻣّر ارﮐﺎن آﺳﺎﯾش و ﺳﻌﺎدت اﺳت؟ 6 ﺑﻌﻼوه رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ از ﻧوﻋﯽ ھﻣدﻟﯽ ﻓرھﻧﮓ اﺻﯾل اﯾران و ﻧﯾز اﺳﻼم ﺑﺎ اﺻول ﺗﻣدن و ﺗﺟدد ﺳﺧن ﻣﯽ ﮔوﯾد و در ﻧﺗﯾﺟﮫ ﺣرﮐت در ﺟﮭت اﺻﻼح و ﺗﺟدد ﺑﮫ ﻣﻌﻧﺎی ﺧودﺑﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﯾﺎ ﻏرب زدﮔﯽ ﻧﺑوده ﺑﻠﮑﮫ ﺣرﮐت در ﺟﮭت روح ﺧﻼق ﻓرھﻧﮓ اﯾران اﺳت ﮐﮫ در دوران ﭘﯾش از اﺳﻼم ﺧود را ﺑﺷﮑل ﺑزرﮔﺗرﯾن ﮐﺎﻧون ﺗﻣدن ﺑﺷری آﺷﮑﺎر ﻧﻣود و ﺳﭘس در ﻓﺎﺻﻠﮫ ﻗرن ﻧﮭم ﺗﺎ دوازدھم درﺧﺷﺎﻧﺗرﯾن ﻓرھﻧﮓ اﺳﻼﻣﯽ را ﺑﮫ ﺑﺎر آورد. از ﻧظر رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ آﻧﭼﮫ ﮐﮫ ﺑﺎ روح ﺧﻼق ﻓرھﻧﮓ اﯾراﻧﯽ در ﺳﺗﯾز ﺑوده اﯾن ﺣرﮐت در ﺟﮭت ﻓرھﻧﮓ ﺗﻘﻠﯾد و ﺗﻌﺻب دﯾﻧﯽ و ﺗﺑﻌﯾض ﺣﻘوﻗﯽ ﻣﯾﺎن اﻓراد ﺑﮫ ﻧﺎم دﯾن اﺳت. رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺑر آﻧﺳت ﮐﮫ آﻧﭼﮫ ﮐﮫ در ﺑﻠﻧد ﻣدت ﺑﮫ واﭘس ﮔراﺋﯽ اﯾران ﻣﻧﺟر ﺷد و ﻋظﻣت و ﺷﮑوه اﯾران را ﺑﻌﻧوان ﮐﺎﻧون ﺗﻣدن و ﻓرھﻧﮓ ﭼﮫ در ﭘﯾش از اﺳﻼم و ﭼﮫ ﭘس از اﺳﻼم ﻧﺎﺑود ﻧﻣود و اﯾران را ﺑﮫ ﮐﺷوری واﭘس ﮔرا و ﺧوار و ﺿﻌﯾف و در ﻧﺗﯾﺟﮫ ﻣﻘﮭور ﻏرب ﻣﻧﺣط ﮐرد ﺗﺣﮑم ﻓرھﻧﮓ ﻧ ﺎﺑردﺑﺎری و ﺗﻘﻠﯾد و ﺗﻌﺻب ﺑوده اﺳت ﮐﮫ روح ﺧﻼق ﻓرھﻧﮓ اﯾراﻧﯽ را اﻓﺳرده ﺳﺎﺧت و ﺑﺎ ﺳرﮐوب دﯾﻧﯽ و ﺗﻌرض ھر ﭼﮫ ﺑﯾﺷﺗر ﺑر آزادی وﺟدان ﻣﺑﻧﺎی ﺧﻼﻗﯾت ﻓرھﻧ ﮕﯽ و ﻋﻠﻣﯽ و اﻗﺗﺻﺎدی و اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ اﯾران را در ھم ﺷﮑﺳت. وﻟﯽ رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺗﻣدن و ﭘﯾﺷرﻓت را ﺑر ﻣﺑﻧﺎی اﺻوﻟﯽ ﮐﻠﯽ ﺗﻌرﯾف ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد ﮐﮫ از آن ﺟﻣﻠﮫ اﺳت: د روﯾﮑر ی وﯾژه ﺑﮫ اﻧﺳﺎن و ﺟﺎﻣﻌﮫ ﮐﮫ در آن ﺑر ﺗﻘ دس اﻧﺳﺎ ن و ﺧرد او ﺗﺄﮐﯾد ﻣﯽ ﮔردد، رھﺎﺋﯽ اﻓ راد ﺟﺎﻣﻌﮫ از ﯾوغ اﺳﺗ ﺑ داد دﯾﻧﯽ ، ﺣرﮐت ﻓرھﻧﮓ درﺟﮭت اﺳﺗﻘﻼل ﻓﮑری ﻣردم، ﺟداﺋﯽ ﺳﯾﺎﺳت از ﺣﮑوﻣﺗ ت، ﺑﺎزﺳﺎزی ﻗﺎﻧون در ﺟﮭت ﺑ ر اﺑری ﺣﻘوق ھﻣﮫ ﻣردم ، دﻣﮑراﺳﯽ و ﻣﺷﺎرﮐت ﻣردم در ﺗﺻﻣﯾم ﮔﯾری

5 ھﻣﺎﻧﺟﺎ ﺻص. 4 - 5 . 6 ھﻣﺎﻧﺟﺎ ﺻص. 70 - 73 .

ﺳﯾﺎﺳﯽ، آﻣوزش و ﭘرورش ﻋﻣوﻣﯽ در ﺟﮭت ﺗﺷوﯾﻖ و ﻧﮭﺎدﯾﻧﮫ ﺷدن آزادی اﻧدﯾﺷﮫ و درﮔﯾری در ﻓﻌﺎﻟﯾﺗﮭﺎی ﺧﻼق اﻗﺗﺻﺎدی و ﺻﻧﻌﺗﯽ و ﺗﺟﺎری و ﻓرھﻧﮕﯽ ، ﮔﺳﺗرش داﻧش ﻋﻠﻣﯽ و ﺻﻧﻌﺗﯽ، ﺣرﮐت ﻓرھﻧﮓ ﺟﺎﻣﻌﮫ در ﺟﮭت ﻏﯾرت و ھﻣت و ﺧدﻣت ﺑﮫ ﺟﺎﻣﻌﮫ و ﺳرﺑﻠﻧدی ﮐﺷور ﺗﺎ آ ﻧﮑﮫ ﻓﻘر و ﺑﯾﮑﺎری و ﮐﺳﺎﻟت و ﺑطﺎﻟت و ﻧﺎﺑراﺑری اﻓراطﯽ اﻗﺗﺻﺎدی ﺟﺎی ﺧود را ﺑﮫ آزادی و ﻓﻌﺎﻟ ﯾت اﻗﺗﺻﺎدی و ﻧﺎﺑودی ﻓﻘر و ﻧﺎﺑراﺑری اﻓراطﯽ ﺑ ﺳﭘﺎرد. رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺣرﮐت در ﺟﮭت ﺗﺷﮑﯾل ﻣﺟﻠس ﺷور را ﮐﮫ ﻣورد ﺣﻣﺎﯾت ﻣﺷﯾر ا ﻟدوﻟﮫ ﺑود ﺳﺗﺎﯾش ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد اﻣﺎ ﺗﺄﮐ ﯾد ﻣﯽ ﮐﻧد ﮐﮫ اﯾن ﻣﺟﻠس ﺑﺎﯾد ﻣﺟﻠﺳﯽ دﻣﮑراﺗﯾﮏ ﺑﺎﺷد ﺑﮫ اﯾن ﺗرﺗﺗﯾب ﮐﮫ اﻋﺿﺎی ﭘﺎرﻟﻣﺎن ﺑﺎﯾد ھم ﻣوﻗت ﺑﺎﺷﻧد و ھم ﻣﻧﺗﺧب ﻣردم . رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺑﺧوﺑ ﯽ از رواج ﻓﺳﺎد و ﺧودﭘرﺳﺗﯽ در ﻋرﺻ ﮫ ﺳﯾﺎﺳت ﺑﺎﺧﺑر ﺑوده و ﻧﻣﯽ ﺧواھد ﮐﮫ اﻋﺿﺎی ﻣﺟﻠس ﻣوﻗﻌﯾت ﺧود را اﺑزاری ﺑرای ﮐﺳب ﺛروت ﺑﮫ ھر وﺳﯾﻠﮫ ﮐﮫ ﻣﻣﮑن ﺑﺎﺷد ﻣﻧﺣط ﻧﻣﺎﯾﻧد. 7 ﺑﮫ ھﻣﯾن دﻟﯾل رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﻋﻼوه ﺑر ﺗﺄﮐﯾد ﺑر ﺷراﯾط اﺧﻼﻗﯽ در اﻣور اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ و ﺳﯾﺎﺳﯽ ﻧﻣﺎﯾﻧدﮔﺎن و ﺿرورت آﮔﺎھﯽ و ﻣﺷﺎرﮐت ﻓﻌﺎل ﻣردم 8 ، ﺑر دو ﺷرط ﻣﻧﺗﺧب ﺑودن و ﻣوﻗت ﺑودن اﻋﺿﺎء ھم ﺗﮑﯾﮫ ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد ﭼرا ﮐﮫ داﺋﻣﯽ ﻧﺑودن و ﻣﻧﺗﺧب ﻣردم ﺑودن ﺑﺎﻋث ﻣﯽ ﺷود ﮐﮫ اﻋﺿﺎی ﭘﺎرﻟﻣﺎن ﺑرای اﻧ ﺗﺧﺎب و ﺗﺟدﯾد اﻧﺗﺧﺎب ھم ﮐﮫ ﺷده ﮐوﺷش ﻧﻣﺎﯾﻧد ﮐﮫ ﺗﺎ ﺣدی ﺧرد و داد را رﻋﺎﯾت ﻧﻣﺎﯾﻧد: و ﺑﻧظر اﯾن ﻋﺑد ﭼﻧﺎن ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد ﮐﮫ اﮔر اﻧﺗﺧﺎب اﻋﺿﺎی ﻣوﻗّﺗﮫ در ﻣﺟﺎﻟس ﻣﻣﺎﻟﮏ ﻣﺣروﺳﮫ ﻣﻧوط ﺑرﺿﺎﯾت و اﻧﺗﺧﺎب ﺟﻣﮭور ﺑﺎﺷد اﺣﺳن اﺳت ﭼﮫ ﮐﮫ اﻋﺿﺎی ﻣﻧﺗﺧﺑﮫ از اﯾن ﺟﮭت ﻗدری در اﻣور ﻋدل و داد را ﻣر اﻋﺎت ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾﻧد ﮐﮫ ﻣﺑﺎدا ﺻﯾت و ﺷﮭرﺗﺷﺎن ﻣذﻣوم ﮔردد و از درﺟﮫ ﺣﺳن ﺗوﺟﮫ اھﺎﻟﯽ ﺳﺎﻗط ﺷوﻧد. 9 آﻧﭼﮫ ﮐﮫ ﺑﮫ ﭘﯾﺷرﻓت ﻏرب ﻣﻧﺟر ﺷده ﺣرﮐت در ﺟﮭت اﯾن اﺻول اﺳت و آﻧﭼﮫ ﮐﮫ ﻣﺎﯾﮫ ﺧﺟﻠت و ﻧﺎرﺳﺎﺋﯽ و ﮐﺎﺳﺗﯽ در ﻏرب اﺳت ﺣﺎﺻل ﻏﻔﻠت آن از ھﻣﯾن اﺻول اﺳت. ﺑﻌﻧوان ﻧﻣوﻧﮫ ﻣﺳﺎﺑﻘﮫ ﺗ ﺳﻠﯾﺣﺎﻧﯽ و ﺷﯾ وع ﺟﻧ ﮓ و ﮐﺷﺗﺎر و ﺑرده داری و ﻧژادﭘرﺳﺗﯽ و اﺳﺗﻌﻣﺎر در ﺗﺎرﯾﺦ ﻏرب ﻣدرن ھﻣﮫ ﺑﺎزﺗﺎﺑﯽ ﻧﮫ از اﺻول ﺗﺟدد و ﺗﻣدن ﺑﻠﮑﮫ ﺑﺎزﺗﺎﺑﯽ ا ز ﺗﺟﺎوز از آن اﺻول اﺳت ﭼرا ﮐﮫ اﯾﻧﮕوﻧﮫ ﺳﯾﺎﺳﺗﮭﺎی ﺑﺷر ﺳﺗﯾز ﺑﺎ اﺻول ﺑ ر اﺑری ﺣﻘوق ھﻣﮫ اﻧﺳﺎﻧﮭﺎ و آزادی و دﻣﮑراﺳﯽ ﺳﯾﺎﺳﯽ در ﺗﻧﺎﻗض اﺳت. ﺑﻧﺎﺑراﯾن ﭘﯾﺎم رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﻧﮫ ﺗﻘﻠﯾد از ﻏرب اﺳت و ﻧﮫ ﺳﺗﯾز ﺑﺎ ﻣظﺎھر ﻣﺛﺑت ﺗﺟدد ﻏرﺑﯽ. ﭘﯾﺎم رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﭘﯾﺎم ﻟزوم ظﮭور ﺧرد و اﺳﺗﻘﻼل ﻓﮑری و ﺑراﺑری ﺣﻘوق اﻧﺳﺎﻧﮭﺎ و طرد اﺳﺗﺑداد دﯾﻧﯽ و ﺳﯾﺎﺳﯽ و ﻧﻔﯽ ﻓرھﻧﮓ ﺗﻘﻠﯾد و ﺗﻌﺻب و ﺳﺗﺎﯾش ﻏﯾرت و ھﻣت ﻣﻠﯽ در ﺟﮭت ﻓﻌﺎﻟﯾﺗﮭﺎی ﺧﻼق و ﻋﻠﻣﯽ و ﺻﻧﻌﺗﯽ اﺳت ﮐﮫ ﺑﮫ ﺳرﺑﻠﻧدی و ﺳراﻓرازی اﯾران ﻣﻧﺟر ﻣﯽ ﺷود. رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺑﺎرھﺎ در اﻧﺗﻘﺎد از ﻧطرﯾﮫ ﻣﻼﯾﺎن ﻣرﺗﺟﻊ ﮐﮫ اﺻﻼح و ﺗﺟدد را ﻣﻌﺎرض ﻣﻘﺗﺿﯾﺎت اﯾران ﻣﯽ ﯾﺎﺑد ﺑر وﯾژﮔﯽ ﮐﻠﯽ و اﺻوﻟﯽ ﺗﻣدن و ﺗﺟدد ﺗﺄﮐﯾد ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد . ﺑﯾﺎن زﯾر ﮐﮫ ﺑﮫ ﺑﻌﺿﯽ از اﯾن اﺻول اﺷﺎره ﻣﯽ ﮐﻧد ﻧﻣوﻧﮫ ﮐوﭼﮑﯽ از ﺑﺳﯾﺎری اﯾﻧﮕوﻧﮫ ﮔﻔﺗﺎرھﺎ در رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ اﺳت : ﺣﺎل ﭼﺷم اﻋﺗﺳﺎف را ﺑﺳﺗﮫ ﺑﻧظر ﻋدل و اﻧﺻﺎف ﺑﺎﯾد ﻣﻼﺣظﮫ ﻧﻣود ﮐﮫ ﮐدام ﯾﮏ از اﯾن اﺳﺎس ﻣﺣﮑم ﻣﺗﯾن و ﺑﻧﯾﺎن ﺣﺻﯾن رزﯾن ﻣﺑﺎﯾن ٴ ﺟﻣﮭور اﺳت ٴ اﯾران و ﻣﺧﺎﻟف ﺻواﻟﺢ ﻣﺳﺗﺣﺳﻧﮫ و ﻣﻧﺎﻓﻊ ﻋﻣوﻣﯾّﮫ ٴ ﺳﯾﺎﺳﯾّﮫ ٴ ﺣﺎﻟﯾّﮫ و ﻣﻧﺎﻓﯽ ﻟوازم ﺧﯾرﯾّﮫ ﻣﻘﺗﺿﯾﺎت ﺣﺳﻧﮫ . ٴ آﯾﺎ ﺗوﺳﯾﻊ داﯾره ﻣﻌﺎرف و ﺗﺷﯾﯾد ارﮐﺎن ﻓﻧون و ﻋﻠوم ﻧﺎﻓﻌﮫ و ﺗروﯾﺞ ﺻﻧﺎﯾﻊ ﮐﺎﻣﻠﮫ از اﻣور ﻣﺿرّه ا ﺳت زﯾرا ﮐﮫ اﻓراد ھﯾﺋت اﺟﺗﻣﺎﻋﯾّﮫ را از ﺣﯾّز اﺳﻔل ﺟﮭل ﺑﺎﻋﻠﯽ اﻓﻖ داﻧش و ﻓﺿل ﻣﺗﺻﺎﻋد ﻣﯾﻔرﻣﺎﯾد ؟ ٴ ﻣواﻓﻖ اﺣﮑﺎم اﻟﮭﯾّﮫ ﮐﮫ ﮐﺎﻓل ﺳﻌﺎدت ﺑﺷرﯾّﮫ اﺳت و و ﯾﺎ ﺧود ﺗﺄﺳﯾس ﻗواﻧﯾن ﻋﺎدﻟﮫ ٴ اﻓراد اھﺎﻟﯽ ﻣﺑ ﺣﻘوق ھﯾﺋت ﻋﻣوﻣﯾّﮫ را در ﺗﺣت ﺻﯾﺎﻧت ﻗوﯾّﮫ ﻣﺣﻔوظ داﺷﺗﮫ اﯾن ﺣرّﯾّت ﺣﻘوق ﻋﻣوﻣﯾّﮫ ﺎﯾن و ﻣﻐﺎﯾر ﻓﻼح و ﻧﺟﺎح اﺳت ؟ و ٴ اﺳﺗﻘﺑﺎﻟﯾّﮫ را ﮐﮫ در ﺣﯾّز ﻗوّه اﺳت ﺑﺎﻟﻔﻌل ا ٴ ﻋﺎﻟم وﻗوﻋﺎت ازﻣﻧﮫ ﯾﺎ ﺧود ﺑﻌﻘل دورﺑﯾن از ﻗراﯾن اﺣوال ﺣﺎﻟﯾّﮫ و ﻧﺗﺎﯾﺞ اﻓﮑﺎر ﻋﻣوﻣﯾّﮫ دراک ﻧﻣوده در اﻣﻧﯾّت ﺣﺎل اﺳﺗﻘﺑﺎل ﺑذل ﺟﮭد و ﺳﻌﯽ ﻧﻣو دن ﻣﻧﺎﻓﯽ اطوار ﺣﮑﯾﻣﺎﻧﮫ اﺳت ؟ و ﯾﺎ ﺧود... ﺗزﯾﯾد ﺛروت اﻣّت ﻣﺧﺎﻟف ﻋﺎﻗﺑت اﻧدﯾﺷﯽ و رأی ﻣﺳﺗﻘﯾم و ﻣﻧﺣرف از ﻧﮭﺞ ﻗوﯾم اﺳت ؟ ٴ ﺳﯾﺎﺳﯾّﮫ ﯾﺗﺻرّف ﮐﯾف ﯾﺷﺂء و ﯾﺎ ﺧود ﺣﮑّﺎم وﻻﯾﺎت و ﻧواﺣﯽ ﻣﻣﻠﮑت را از ﺣرّﯾّت ﻣطﻠﻘﮫ ﺑﺎزداﺷﺗﮫ ﺑﻘﺎﻧون ﺣﻘّﺎﻧﯾّت ﻣﻘﯾّد ... ﻣﺧرّب اﺳﺎس رﻋﯾّت ﭘرورﯾﺳت ؟ و ﯾﺎ ﺧود ﺳدّ اﺑواب رﺷوت و ﺑرطﯾل ﮐﮫ اﻟﯾوم ﺑﺗﻌﺑﯾر ﻣﻠﯾﺢ ﭘﯾ ﺷﮑش و ﺗﻌﺎرف ﻣﻌﺑّر ﺳﺑب ﺗدﻣﯾر ﺑﻧﯾﺎن ﻣﻌدﻟت اﺳت ؟ ﻻﯾﮫ ﺳوم: ﺗﺟدد و ﺗدﯾن اﮔر ﻧظ رﯾﮫ ھﻣزﻣﺎﻧﯽ ﻣﺳﺎﺋل اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ را ﺑﯾﺎد آ ورﯾم در ﻣﯽ ﯾﺎﺑﯾم ﮐﮫ اﮔر ﭼﮫ ﭘﯾﺷرﻓت اﯾران ﻧﯾﺎزﻣﻧد ﺣ رﮐت ﺑطرف دﻣﮑراﺳﯽ ﺳﯾﺎﺳﯽ و ﻋداﻟت اﻗﺗﺻﺎدی و اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ اﺳت اﻣﺎ ﭘﯾش ﻓرض ﭘﯾروزی دﻣﮑراﺳﯽ و ﺗﻌدﯾل اﻗﺗﺻﺎدی واﺑﺳﺗﮫ ﺑﮫ ﺣل ﻣﺳﺋﻠﮫ راﺑطﮫ ﺣﮑوﻣت و ﻣﺳﺟد ﯾﺎ ﺳﯾﺎﺳت و دﯾن اﺳت . در اﯾن ﻣﯾﺎن و از ﻣﯾﺎﻧﮫ ﻗرن ﻧوزدھم ﺑﮭﺎءﷲ و ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء از ﺿرورت ﺗﻘدم ﺣل ﻣﺳﺋﻠﮫ راﺑطﮫ دﯾن و ﺣﮑوﻣت در اﯾر ان ﺑﺎﺧﺑر ﺑوده و ﺑر اﯾن واﻗﻌﯾت ﺗﺄﮐﯾد ﻣﯽ ﻧﻣودﻧد ﮐﮫ ﭘﯾش ﻓرض ﺗﺣﻘﻖ دﻣﮑراﺳﯽ ﺳﯾﺎﺳﯽ و اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ در اﯾران رھﺎﺋﯽ اﯾراﻧﯾﺎن از ﯾوغ اﺳﺗﺑداد دﯾﻧﯽ آﺧوﻧدھﺎ و ﻧﮭﺎدﯾﻧﮫ ﺳﺎﺧﺗن ﺟداﺋﯽ دﯾن از ﺳﯾﺎﺳت اﺳت. ﺑﮫ ھﻣﯾن دﻟﯾل اﺳت ﮐﮫ ﻣوﺿوع اﺻﻠﯽ و ﻣﺣوری رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ اﻧﺗﻘﺎد از ﻓرھﻧﮓ آﺧوﻧد - ﻣﺣور ، ﺗﻘﻠﯾد و ﺗﺷوﯾﻖ اﯾراﻧﯾﺎن ﺑﮫ ﻓرھﻧﮓ ﺧردﮔراﺋﯽ و اﺳﺗﻘﻼل ﻓﮑری ﺑﻌﻧوان زﯾر ﺑﻧﺎی ﺗﻣدن و ﺗﺟدد راﺳﺗﯾن در اﯾران اﺳت.

7 ھﻣﺎﻧﺟﺎ ص. 25 . 8 ھﻣﺎﻧﺟﺎ ﺻص. 22 - 24 . 9 ھﻣﺎﻧﺟﺎ ﺻص. 30 - 31 .

ﻓرھﻧﮓ آﺧوﻧدﯾﺳم دارای وﯾژﮔﯾﮭﺎ ی ﮔوﻧﺎﮔوﻧﯽ اﺳت ﮐﮫ از آن ﺟﻣﻠﮫ اﺳت ﮔراﯾش ﺑﮫ ﺗﻘﻠﯾد، ﻧﺎﺑراﺑری ﺣﻘوق آدﻣﯾﺎن ﺑر اﺳﺎس ﻋواﻣﻠﯽ ﻣﺎﻧﻧد ﺑﺎور دﯾﻧﯽ و ﺟﻧﺳﯾت، ﭼﯾرﮔﯽ آﺧوﻧدھﺎ در ﺗﺻﻣﯾم ﮔ ﯾری اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ و ﺳﯾﺎﺳﯽ، ﺗﻌﺻب ﺑوﯾژه ﺗﻌﺻب دﯾﻧﯽ، ﺳﻧت ﭘرﺳﺗﯽ ﯾﺎ ارﺗﺟﺎع، و ﺧﺷوﻧت و ﺳﺎﻧﺳور و ﺗﻌرض و ﺗوھﯾن ﻧﺳﺑت ﺑﮫ ھر ﻧوع دﮔر اﻧدﯾﺷﯽ. آﺷﮑﺎر اﺳت ﮐﮫ ھﻣﮫ اﯾن وﯾژﮔﯾﮭﺎ در ﺳﺗﯾز ﺑﻧﯾﺎدی ﺑﺎ ﺗﻣدن و ﭘﯾﺷرﻓت و دﻣﮑراﺳﯽ و آزادی و ﺣﻘوق اﻧﺳﺎﻧﯽ اﺳت و ﺑﮫ ھﻣﯾن ﺟﮭت اﺳت ﮐﮫ ع ﻧ و ھر ﻧ وآوری از ھر ﻗﺑﯾل در اﺑﺗدا ﺑﺎ ﻣﺧﺎﻟﻔت ﻣﻼﯾﺎن ﺑرﺧورده و ﺗﻧﮭﺎ ﭘس از ﻣدﺗﯽ ﮐﮫ آ ﻧﺎن ﻣﯽ ﺑﯾﻧﻧد ﮐﮫ ﻣﺧﺎﻟﻔﺗﺷﺎن ﺑﺎ آن ﻧوآوری ﺗﺎ ﭼﮫ ﺣد ﻣردم را از آﻧﺎن دور ﻣﯽ ﮐﻧد ﺑﮫ اﮐراه دﺳت از ﻣﺧ ﺎﻟﻔت ﻣﯽ ﮐﺷﻧد وﻟﯽ در ھر ﺣﺎل و ﺗﺎ آﻧﺟﺎ ﮐﮫ ﻗدرت داﺷﺗﮫ ﺑﺎﺷﻧد ﺟﺎﻣﻌﮫ را از ﺗﺣول در ﺟﮭت آزادی و ﺑراﺑری ﺑﺎز ﻣﯽ دارﻧد. رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺑﻔرﻣﺎن ﺑﮭﺎءﷲ ﻧوﺷﺗﮫ ﺷده اﺳت. در واﻗﻊ ﭘﯾﺎم رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﭘﯾﺎﻣﯽ اﺳت ﮐﮫ در اﯾن ﮔﻔﺗﮫ ﺑﮭﺎءﷲ ﮐﮫ ﺣ دود ﺷش ﺳﺎل ﭘﯾش از ﺷده اﺳت: "ﻋزت از دو طﺎﺋﻘﮫ اﺧذ ﺷد از ﻣﻠوک و ﻋﻠﻣﺎء". ﺑﺎزﮔو ﻧﮕﺎرش رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺑﻘﻠم آﻣده اﺳت ﺑﮕوﻧﮫ ای ﻓﺷرده 10 در اﯾﻧﺟﺎ ﺑﮭﺎء ﷲ ﺑﯾﺎن ﻣﯽ دارد ﮐﮫ آﯾﻧده اﯾران و ﺟﮭﺎن آﯾﻧده ای اﺳت ﮐﮫ در آن دﯾﮕر ﺟﺎﺋﯽ ﺑرای اﺳﺗﺑداد ﭼﮫ از ﻧوع ﻣذھﺑﯽ و ﭼﮫ از ﻧوع ﺳﯾﺎﺳﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﺧواھد ﺑود. اﻣﺎ ﺑﮭﺎءﷲ ﻧﮫ ﺗﻧﮭﺎ از ﻧﺎﮔﺳﺳﺗﻧﯽ ﺑودن اﯾن دو ﻧوع اﺳﺗﺑداد - ﺧودﮐﺎﻣﮕﯽ ﺳﯾﺎﺳﯽ ﻣرﺑوط ﺑﮫ ﺷﺎھﺎن و ﺧ ودﮐﺎﻣﮕﯽ دﯾﻧﯽ ﻣرﺑوط ﺑﮫ آﺧوﻧدھﺎ - ﺳﺧن ﻣﯽ ﮔوﯾد ﺑﻠﮑﮫ ﺑﻌﻼوه او ﺑﮫ ﺗﻘدم ﻣﻧطﻘﯽ ﻣﺑﺎرزه ﻓرھﻧﮕﯽ ﺑﺎ اﺳﺗﺑداد ﻣذھﺑﯽ ﻧﯾز ﺗﮑﯾﮫ ﻣﯽ ﮐﻧد و ﺑرای ھﻣﯾن ﺧﺎطر اﺳت ﮐﮫ ﻧوﺷﺗﮫ ھﺎی ا وﻟﯾﮫ ﺑﮭﺎءﷲ در ﻓﺎﺻﻠﮫ ﺳﺎﻟﮭﺎی 1853 ﺗﺎ 65 18 ﻣﯾﻼدی ھﻣﮕﯽ ﺑر طرد ﻗﺎطﻊ ﻓرھﻧﮓ ﺗﻘﻠﯾد و اﺳﺗﺑداد ﻣذھﺑﯽ و ﺗ ﺄﮐﯾد ﺑر ﺿرورت اﺳﺗﻘﻼل ﻓﮑری اﯾراﻧﯾﺎ ن و دﻣﮑراﺳﯽ دﯾﻧﯽ ﯾﻌﻧﯽ ﻧﻔﯽ ﮐﺎﻣل ھر ﻧوع آﺧوﻧد و ﮐﺷﯾش اﺳﺗوار ﺷده اﺳت. ﺑﻌﻧوان ﻣﺛﺎل ﮐﺗﺎب اﯾﻘﺎن ﻣﯽ ﮔوﯾد ﮐﮫ ﺗﻧﮭﺎ راه ﺷﻧﺎﺳﺎﺋﯽ ﺣﻘﯾﻘت " اﻧﻘطﺎع " اﻓراد اﺳت اﻣﺎ ﻣﻌﻧﺎی اﯾن اﻧﻘطﺎع را ﺑﺷﮑل ﻧﻔ ﯽ ﺗﻘﻠﯾد و واﺑ ﺳﺗﮕ ﯽ ﻓﮑری ﺑﮫ دﯾﮕران و در ﻧﺗﯾﺟﮫ ﺑﮫ ﭼﺷم ﺧود دﯾدن و ﺑﮫ ﮔوش ﺧود ﺷﻧﯾدن و از ﺗﻌﺻﺑﮭﺎی ﮔروھﯽ ﻓراﺗر رﻓﺗن و ﺧود را اﻧﺳﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺗواﻧﺎﺋﯽ ﺑراﺑر و ﺧداداد ﺑرای ﺧردﻣﻧدی و اﻧدﯾﺷﻣﻧدی دﯾدن ﺗﻌرﯾف ﻣﯽ ﮐﻧد. 11 ﭘس از آن و در ﻣﺗن طرد ﻓرھﻧﮓ اﺳﺗﺑداد ﻣذھﺑﯽ و ﻓرھﻧﮕﯽ اﺳت ﮐﮫ ﻣﯾﻼدی ﺑﮫ ﺑﻌد از ﻟزوم دﻣﮑراﺳﯽ ﺳﯾﺎﺳﯽ ﺑرای اﯾران ﺳﺧن ﻣﯽ ﮔوﯾد. 1860 ﺑﮭﺎءﷲ از دھﮫ 12 از ﻧوع ﺗﯾپ اﯾدﺋﺎل در اﻧدﯾﺷﮫ ﻣﺎﮐس وﺑر – در ﺑﺎره راﺑطﮫ دﯾن و ﺗﺟدد و ﺑوﯾژه اﺳﻼم و ﺗﺟدد ﻣﯽ ﺗوان ﻣﯾﺎن دو ﻧوع اﻧدﯾﺷﮫ اﻓراطﯽ 13 - ﺗﻔﮑﯾﮏ ﻧﻣود. ﻓرھﻧﮓ آﺧوﻧد ﻣﺣور ﻧﻣوﻧﮫ اﻓراطﯽ ﯾﮏ ﻧظرﯾﮫ ﺗﺟدد ﺳﺗﯾز اﺳت ﮐﮫ ﻋﻠت واﭘس ﮔراﺋﯽ اﯾران را اﻧﺣراف از اﺳﻼم داﻧﺳﺗﮫ و ﺑﺎ ﺗﺟدد ﻏرﺑﯽ ﮐﺎﻣﻼً در ﺳﺗﯾز ﺑوده و ﺑﺎزﮔﺷت اﯾران ﺑﮫ ﮔذﺷﺗﮫ را راه ﺳرﺑﻠﻧد ی و ﭘﯾﺷرﻓت اﯾران ﻣﯽ ﺷﻣﺎرد و اﯾن ﺑﺎزﮔﺷت ﺑﮫ ﮔذﺷﺗﮫ را در ﭼﯾرﮔﯽ ﻓﻘﮫ اﺳﻼﻣﯽ ﺑر ھﻣﮫ ﻧﮭﺎدھﺎی اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ و ﺳﯾﺎﺳﯽ اﯾران و ﻟزوم ﺗﻘﻠﯾد و اطﺎﻋت ﺑﯽ ﭼون و ﭼرای ﻣردم از آﺧوﻧدھﺎ ﺗﻌرﯾف ﻣﯽ ﮐﻧد. ﺑر ﻋﮑس ، ﻧظرﯾﮫ ﺗدﯾن ﺳﺗﯾز ﺳﺑب اﺻﻠﯽ واﭘس ﮔراﺋﯽ اﯾران را اﺳﻼم داﻧﺳﺗﮫ و ﺑﺎ ھر ﻧوع ﺗدﯾﻧﯽ در ﺳﺗﯾز ﺑوده و ﺗﻘﻠﯾد ازﻏرب و ﺑ ﯽ دﯾﻧﯽ آﻧرا را ه ﻧﺟﺎت اﯾران ﻗﻠﻣداد ﻣ ﯽ ﻧﻣﺎﯾد. وﻟﯽ رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﻣﯾﺎن ﻣﻼ ﮔراﺋﯽ و ﺣﻘﯾﻘت ادﯾﺎن از ﺟﻣﻠﮫ اﺳﻼم ﺗﻔﮑﯾﮏ ﻣﯽ ﮐﻧد و اﮔر ﭼﮫ ﮐﻠﯾد ﻧﺟﺎت ا ﯾران را در ﻧﻔﯽ ﻓرھﻧﮓ ﺗﻘﻠﯾد و ﺗﻌﺻب و ﻧﮭﺎدﯾﻧﮫ ﺷدن آن ﺑﺷﮑل ﺟداﺋﯽ دﯾن از ﻣﺳﺟد ﻣﯽ ﺷ ﻣﺎرد اﻣﺎ دﯾن را ﭘدﯾداری ﺗﺎرﯾﺧﯽ، زﻧده و ﺳﯾّ ﺎل داﻧﺳﺗﮫ و ﺑر اﯾن ﺑﺎور اﺳت ﮐﮫ ﺣﻘﯾﻘت ادﯾﺎن ﺧود را ﺑ ﮫ ﺗﻧﺎﺳب ﺑﺎ ﻧﯾﺎزھﺎی زﻣﺎن ظﺎھر ﻣﯽ ﮐ ﻧد و در ﻧﺗﯾﺟﮫ ﺑﮫ ﺗرﻗﯽ و ﺗﮑﺎﻣل و ﻣدﻧﯾت ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺧود ﻣﯽ ا ﻧﺟﺎﻣد . وﻟﯽ ارﺗﺟﺎع آﺧوﻧد - ﻣﺣور ﺟﻧﺑﮫ زﻧده و آﻓرﯾﻧﻧده و ﭘوﯾﺎی دﯾن را ﻧﺎﺑود ﻣﯽ ﮐﻧد و دﯾن را ﺑﮫ ﻣﺷﺗﯽ ﺧراﻓﺎت و اﺣﮑﺎﻣﯽ ﮐﮫ ﺑﺎ ﻧﯾﺎزھﺎی ﮐﻧوﻧﯽ ﺟﺎﻣﻌﮫ در ﺳﺗﯾز اﺳت ﻣﻧﺣط ﮐرده و ﺑدون ﺗوﺟﮫ ﺑﮫ ﺣﻘﯾﻘت روﺣﺎﻧﯽ دﯾن ، ﺎﻧتدﯾ را ﺑﮫ اﺳﺑﺎﺑﯽ ﺑرای ﺟﻠوﮔﯾری از اﺳﺗﻘﻼل ﻓﮑری ﻋﺎﻣﮫ ﻣردم و ﺗروﯾﺞ ﻓرھﻧﮓ ﺗﻘﻠﯾد و ﺗﻌﺻب ﯾ ﻌﻧﯽ اﻧﺣطﺎط اﻧﺳﺎﻧﮭﺎ ﺑ ﮫ رﺗﺑﮫ ﺣﯾوان ﻗﻼده ﺑﮫ ﮔردن ﺗﺑدﯾل ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد . ﺗﻔﮑﯾﮏ ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء ﻣﯾﺎن ﺗﻘﺎﻟﯾد و ﺧراﻓﺎت دﯾﻧﯽ از ﯾﮏ طرف و ﺣﻘﯾﻘت ﭘوﯾﺎ و زﻧده دﯾن از طرف دﯾﮕر ﺑﮫ اﯾن ﻣﻌﻧﺎﺳت ﮐﮫ ﺑر ﺧﻼ ف ﺗﺻور ﻣﻼﯾﺎن ﺑﺎزﮔﺷت ﺑﮫ ﺣﻘﯾﻘت اﺳﻼم ﻧﮫ ﺑﮫ ﻣﻌﻧﺎی اﺛ ﺑ ﺎت آﺧوﻧدﯾﺳم ﺑﻠﮑﮫ دﻗﯾﻘﺎً ﺑﻣﻌﻧﺎی طرد ﻣطﻠﻖ آن اﺳت ﭼرا ﮐﮫ ﺑﺎ ﺣﻘﯾﻘت زﻧده دﯾن در ﺳﺗﯾز ﺑوده و دﯾن را از ﺣﻘﯾﻘﺗﯽ زﻧده ﺑﮫ ﻣرداری ﺑﯾﺟﺎن ﻣﺑدل ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد. ﺑﮫ اﯾن دﻟﯾل اﺳت ﮐﮫ آﺋﯾن زرﺗﺷت ﺑ ﮫ ﺗﮑﺎﻣل و ﺗﻣدن و ﺷﮑوه اﯾران ﻣﻧﺟ ر ﺷ د و آﺋﯾن اﺳﻼم در ﻓﺎﺻﻠﮫ ﻗ رن ﻧﮭم ﺗﺎ دوازدھم ﯾﻌﻧﯽ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﮫ اﺳﻼم ﺑﺷﮑﻠﯽ زﻧده ﺑﺎ روح و ﻣﻘﺗﺿﺎی زﻣﺎن ﺳﺎزﮔﺎر ﺑود ﺑﮫ اﯾﺟﺎد ﻣدﻧﯾﺗﯽ ﮐﮫ ﮐﺎﻧون داﻧش و ﺻﻧﻌت و ﺑردﺑﺎری و ﺗﻌﺎﻣل ﺗﻣدﻧﮭﺎ ﺑود در آﻣد. ﺑﻧﺎﺑراﯾن ﺳﺗﺎﯾش ﺧرد و ﭘذﯾرش ﺑرﺧﯽ از ﻧﮭﺎدھﺎی ﻣﺛﺑت ﻏرب در واﻗﻊ ﭼﯾزی ﺟز ﺑﺎزﮔ ﺷت ﺑﮫ روح و ﺣﻘﯾﻘت ھﻣﮫ ادﯾﺎن از ﺟﻣﻠﮫ اﺳﻼم ﻧﯾﺳت در ﻋﯾن آﻧﮑﮫ ﭼﻧﯾن ﺑﺎزﮔﺷﺗﯽ ﺑﮫ ﻣﻌﻧﺎی طرد ﺑﻧﯾﺎدی ﻓرھﻧﮓ ﺗﻘﻠﯾد و ارﺗﺟﺎع ﻣذھﺑﯽ اﺳت. از اﯾﻧﺟﺎﺳت ﮐﮫ رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺣﻘﯾﻘت دﯾن را زﻧده ﺑودن، اﻧطﺑﺎق ﺑﺎ ﻣﻘﺗ ﺿﯾﺎت زﻣﺎن، و ﮔﺳﺗرش ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ و داﻧش و ﺑﯾﻧش ﻣﻌرﻓﯽ ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد. دﻟﯾل ﺣﻘﺎﻧﯾت ﻣ وﺳﯽ آن ﺑود ﮐﮫ ﺑردﮔﺎﻧﯽ را ﮐﮫ در اﺳﺎرت و ذﻟت ﺑﺳر ﻣﯽ ﺑردﻧد ﺑﮫ ﺗﻣدﻧﯽ ﺑزرگ ﮐﮫ ﮐﺎﻧون داﻧش و ﺣﮑﻣت ﺑود ﺗﺑدﯾل ﮐرد ﭼﻧﺎﻧﮑﮫ دﻟﯾل ﺣﻘﺎﻧﯾت ﻣﺣﻣد ﻧﯾز ﻧﮫ ﻣﻌﺟزات ﺧراﻓﯽ ﺧردﺳﺗﯾز ﺑﻠﮑﮫ ﯾﮕﺎﻧﮫ

10 ﺑﮭﺎءﷲ ، ﻣﺟﻣوﻋﮫ ﮐﺗﺎﺑﮭﺎی ﺳﺑز ﺟﻠد 28 ، ص 40 . 11 ﺑﮭﺎءﷲ ، ﮐﺗﺎب اﯾﻘﺎن. ﻻﻧﮕﻧﮭﺎﯾن: ﻟﺟﻧﮫ ﻧﺷر آﺛﺎر اﻣری، 1998 ، ﺻص 1 - 61 . 12 ﺑﻌﻧوان ﻣﺛﺎل در ﻟوح ﺧطﺎب ﺑﮫ ﻣﻠﮑﮫ وﯾﮑﺗورﯾﺎ، در ﮐﺗﺎب اﻗدس، در ﻟوح دﻧﯾﺎ و در دﯾﮕر آﺛﺎر ﺑﮭﺎءﷲ اﺻل دﻣﮑراﺳﯽ ﺳﯾﺎﺳﯽ ﺗﺄﮐﯾد ﻣﯽ ﮔ ردد. 13 Weber, Max. The Methodology of Social Sciences. New York: The Free Press, 1949, pp. 89-112.

ﺳﺎﺧﺗن ﻗﺑﺎﺋل ﭘراﮐﻧده ﺧوﻧرﯾز در ﺗﻣدﻧﯽ ﺟﮭﺎﻧﯽ و ﻣدﻧﯾﺗﯽ ﺷﮑوھﻣﻧد ﺑود. ﺑﮫ اﯾن دﻟﯾل راه ﻧﺟﺎت اﯾر ان ﻧﮫ ﺣرﮐت در ﺟﮭت آﺧوﻧﯾﺳم ﺑﻠﮑﮫ ﺣرﮐت در ﺟﮭت ﺣﻘﯾﻘت و روح اﺳﻼم ﺑﺎ ﺗوﺟﮫ ﺑﮫ ﻣﻘﺗﺿﯾﺎت ﺧرد و زﻣﺎن اﺳت. 14 ﺑﮫ ھﻣﯾن ﺗرﺗﯾب در ﻣﻘﺎﻟﮫ ﺷ ﺧﺻﯽ ﺳﯾﺎح ﻧﯾز ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء ﭘس از ذﮐر واﭘس ﮔراﺋﯽ اروﭘﺎ در ﻗرون وﺳطﯽ و ﻓرھﻧﮓ ﺗﻌﺻب و ﺗﻌرض ﻣذھﺑﯽ آن ﭼﻧﯾن ﻣﯽ ﻧوﯾﺳد: ﭼون اﯾن اﺧﺗﻼﻓﺎت و ﺗﻌرﺿﺎت و ﺗﻌﺻّﺑﺎت را از ﻣﯾﺎن ﺑر داﺷﺗﻧد و ﺣﻘوق ﻣﺳﺎوات رﻋﺎﯾﺎ و تﯾّ ﺣر وﺟدان ﺑراﯾﺎ اﻋﻼن ﻧﻣودﻧد اﻧوار ﻋزت و اﻗﺗدار از آ نآ ﻓﺎق ﻣﻣﻠﮑت طﺎﻟﻊ و ﺑﮫ دﯾد ﮔر ﻻﺋﺢ ﻗﺳﻣﯽ آ ﮐﮫ ن ﻣﻣﺎﻟﮏ در ﺟﻣﯾﻊ ﻣراﺗب ﺗر ﻗّﯽ ﻧﻣوده ، در ﺣﺎﻟﺗﯽ ﻋظ ﮐﮫ ا م ﺳﻠطﻧت وار ﭘﺎ اﺳﯾر و ذﻟﯾل اﺻﻐر ﺣﮑوﻣت آ ﺳﯾﺎ ﺑود . آ ﯾﻣﮫ ﻋظ ل دول ﺣﺎ ﺳﯾﺎ ﻣﻘﺎوﻣت دول ﺻﻐﯾره اروﭘﺎ ﻧﺗواﻧﻧد . اﯾن ﺑراھﯾن ﺑﮫ اﯾن ﺷﺎﻓﯽ ﮐﺎﻓﯽ اﺳت ﮐﮫ وﺟدان اﻧﺳﺎﻧﯽ ﻣﻘدّس و ﻣﺣﺗرم اﺳت و ﮔﯽزاد آ آ ن ﺑﺎﻋث اﺗﺳﺎع اﻓﮑﺎر و ﺗﻌدﯾل اﺧﻼق و ﺗﺣﺳﯾن اطوار و اﮐﺗﺷﺎف اﺳرار ﺧﻠﻘت . اﺳت ﻋﺎﻟم اﻣﮑﺎن و ظﮭور ﺣﻘﺎﯾﻖ ﻣﮑﻧوﻧﮫ 15 ﻧﻔﯽ آﺧوﻧدﯾﺳم در ﭼﺎرﭼوﺑﯽ اﺳﻼم رﺳﺎﻟﮫ ﻣﺪﻧﯿﮫ ﺑﮕﻮﻧﮫ ای ﮔﻤﻨﺎ م و ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ اﺻﻼح طﻠﺐ ﻧﻮﺷﺘﮫ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻧﯿﮑﻮﺳﺖ ﺑﮫ ﯾﺎد ﺑﯿﺎورﯾﻢ ﮐﮫ ﮔﻤﻨﺎم ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﻘﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در اﯾﺮان آ ن زﻣﺎن ﮐﺎﻣﻼً رواج داﺷﺖ. ﻣﻠﮑﻢ ﺧﺎن اﺛﺮ ﺧﻮد را " ﮐﺘﺎﺑﭽﮫ ﻏﯿﺒﯿﮫ " ﻧﺎﻣﯿﺪ و ﻣﻌﻨﺎی ﻏﯿﺒﯿﮫ ﮔﻤﻨﺎم ﺑﻮدن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺑﻮد. آﺧﻮﻧﺪزاده " ﺳﮫ ﻣﮑﺘﻮب " د ﺧﻮ را ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻮﺷﺘﮫ ای ﮐﮫ او ﻧﮫ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺑﻠﮑﮫ آ ﻣﺘﺮﺟﻢ ن ﺑﮫ ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺖ و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه آن ﯾﮏ ﺳﯿﺎح و ﺷﺎھﺰاده ھﻨﺪی اﺳﺖ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻤﻮد. زﻧﺪﮔﯽ و آﺛﺎر ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺳﺪ آﺑﺎدی و آﻗﺎﺧﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺗﻘﯿﮫ و ﺗﻨﺎﻗﺾ و ﻓﺮﺻﺖ طﻠﺒﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ. وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮫ ﯾﮏ ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﺪه نﻣﯿﺎ آﺛﺎر ﮔﻤ ﻨ ﺎم ﻋﺒﺪاﻟﺒﮭﺎء و ﻧﻮﺷﺘﮫ ھﺎی اﯾﻦ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺗﻮﺟﮫ ﮐﺮد. ﻋﻠﺖ آﻧﮑﮫ اﯾﻦ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﮫ ﮔﻮﻧﮫ ای ﮔﻤﻨﺎم ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﺑﺨﺎطﺮ ﺗﺮس آﻧﺎن ﺑﻮد ﺗﺎ آﻧ ﮑﮫ ﺟﺎن و ﻣﺎل و ﻣﻘﺎﻣﺸﺎن را از دﺳﺖ ﻧﺪھﻨﺪ. ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻋﻠﺖ آﻧﮑﮫ ﻋﺒﺪاﻟﺒﮭﺎء اﯾﻦ ﻧ ﻮﺷﺘﮫ را ﺑﮫ ﮔﻮﻧﮫ ای ﮔﻤﻨﺎم ﻧﻮﺷﺖ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﮫ ﻣﻄﻠﻘﺎً در ﻓﮑﺮ ﻧﺎم و ﺟﺎن ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﮫ ھﺪﻓﺶ ﺻﺮﻓﺎً ﺧﺪﻣﺖ ﺑﮫ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻮد. وی در ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدی ﺑﺮ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﮐﮫ ﻧﮫ ﺗﻨﮭﺎ ﺑﮭﺎﺋﯽ ﺑﻠﮑﮫ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﮭﺎءﷲ ﺑﻮد ﺗﺼﺮﯾﺢ و اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﯽ ﭘﺮو ا از ﻧﺴﺦ اﺳﻼم و ﺗﺒﻠﯿﻎ آﺋﯿﻦ ﻧﻮﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ . اﻣﺎ ﺑﺮای ﻧﮑﮫ آ ﺑﮫ اﯾﺮان و ﺗﻮﺳﻌﮫ آن ﻋ ﺸﻖ ﻣﯽ ورزﯾﺪ و ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﮫ ﻣﺮدم اﯾﺮان ﺑﺨﺎطﺮ ﺗﻘﻠﯿﺪ از آﺧﻮﻧﺪھﺎی ﺘﻌﺼﺐ ﻣ ﺑﺎ داﻧﺴﺘﻦ ﻧﺎم ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺗﻮﺟﮭﯽ ﺑﮫ رﺳﺎﻟﮫ ﻣﺪﻧﯿﮫ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﻧﻤﻮد از ذﮐﺮ ﻧﺎم ﺧﻮد ﺧﻮدداری ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮا ﻧﺪ ﺑﮫ اﺻﻼح اﯾﺮان ﮐﻤﮏ ﻧﻤﺎﯾﺪ . در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﺴﯽ ﮐﮫ ﺗﯿﺰﺑﯿﻦ ﺑﻮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﺸﺎﻧﮫ ھﺎی ھﻮﯾﺖ راﺳﺘﯿﻦ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪ ه را از ﻻﺑﻼی رﺳﺎﻟﮫ ﻣﺪﻧﯿﮫ ﮐﺸﻒ ﮐﻨﺪ. ﺣﺘﯽ ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﺣﺪی در ﻋﯿﻦ ، ﮔﻤﻨﺎﻣﯽ اﺷﺎره ای ﺑﮫ ھﻮﯾﺖ راﺳﺘﯿﻦ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه در ﺑﺮ دارد. ﻋﻨﻮان ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﺎب اﺳﺮار اﻟﻐﯿﺒﯿﮫ ﻻﺳﺒﺎب اﻟﻤﺪﻧﯿﮫ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻋﻨﻮان ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی اﺳﺮار ﻏﯿﺒﯽ ﻣﺪﻧﯿﺖ اﺳﺖ وﻟﯽ در اﯾﻨﺠﺎ واژه ﻏﯿﺒﯽ ھﻢ ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی ﮔﻤﻨﺎم ﺑﻮدن اﺳﺖ و ھﻢ ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی اﻟﮭﯽ ﺑﻮدن. ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﺘﺎ ب ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﺳﺮار اﻟﮭﯽ اﺳﺖ و از ﺳﺮﭼ ﺸﻤﮫ ای ﻏﯿﺒﯽ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﯿﺰد ﺮا ﮐﮫ ﺑﮫ ﭼ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﮭﺎءﷲ ﻧﻮﺷﺘﮫ ﺷﺪه و ﺑﺎزﮔﻮی اراده و داﻧﺶ اﻟﮭﯽ اﺳﺖ. ﭘس رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺑﺟﺎی آﻧﮑﮫ ﺑﮫ روال ﻋﺎدی ﺑﮭ ﺋﯽ ﺎ ﻓرھﻧﮓ آﺧوﻧدﯾﺳم را ﺑﮕوﻧﮫ ای اﻧﻘﻼﺑﯽ و ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯾد ﺑر ﺑر ظﮭور آﺋﯾﻧﯽ ﻧوﯾن طرد ﻧﻣﺎﯾد ھﻣﺎن ﻣﻔﮭوم را ﺑ ﮕوﻧﮫ ای ﻣﻼﯾﻣﺗر و در درون ﭼﺎرﭼوﺑﯽ اﺳﻼﻣﯽ و ﺑﺎ اﺳﺗﻔﺎده ا ز واژه ھﺎ و ﺑﺎورھﺎی ﺷﯾﻌﯾﺎن ﻣطرح ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد ﺗﺎ آﻧﮑﮫ ﺗﻌﺻب ﻣذھﺑﯽ اﯾراﻧﯾﺎن ﮐﺎھش ﯾﺎﺑد و در ﺟﮭت ﺗﻣدن و آزادی ﺣرﮐت ﻧﻣﺎﯾﻧد. از اﯾن روﺳت ﮐﮫ ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء ﺑرای طرد ﻓرھﻧﮓ آﺧوﻧدﯾﺳم درﺳت ﺑﮫ ھﻣﺎن ﭼﯾزی اﺳﺗدﻻل ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد ﮐﮫ آﺧوﻧدھﺎ آﻧرا ﻣﺑﻧﺎی ﻣﺷروﻋﯾت و اﻗﺗدار ﺧود داﻧﺳﺗﮫ و ﻣﯽ داﻧﻧد و ﺑﺎ ﺗﻌﺑﯾری ﭘﯾﺷرو و ﺧﻼق ، ھﻣﺎن دﻟﯾل را ﺑﮫ ﺑرھﺎﻧﯽ ﺑرای ﻧﻔﯽ ﻓرھﻧﮓ ﺗﻘﻠﯾد و ﺗﻌﺻب ﺑدل ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد. اﯾن دﻟﯾل ﭼﯾزی ﻧﯾﺳت ﺟز ﻣﻌدودی ﺣد ﯾث ﮐﮫ آﺧوﻧدھﺎ ﮫ ﺑ اﺗﮑﺎی ﮔﻔﺗﮫ ھﺎﯾﯽ ﻣﻧﺳوب ﺑﮫ اﻣﺎﻣﺎن ﻓرھﻧﮓ ﺗﻘﻠﯾد را واﺟب ﻗﻠﻣداد ﻣﯽ ﮐﻧﻧد . رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﻣﮭﻣﺗرﯾن و ﻣﺷﮭورﺗرﯾن اﯾن اﺣﺎدﯾث را ﮐﮫ ﺑﯾﺎن ﺷراﯾط ﻋﻠﻣﺎی واﺟب اﻟﺗﻘﻠﯾد اﺳت را ﺑﺎزﮔو ﮐرده و ﺑﯾﺷﺗرﯾن ﺻﻔﺣﺎت ﮐﺗﺎب را ﺑﮫ ﺗﻔﺳﯾر و ﺗﻌﺑﯾری از اﯾن ﺷراﯾط اﺧﺗﺻﺎص ﻣﯽ دھد. ﺑﺎﯾد ﺑﮫ ﯾﺎد آورﯾم ﮐﮫ از 138 ﺻﻔﺣﮫ ﭼﺎپ ﻣﺗداول رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ درﺳت دوﺳوم ﮐﺗﺎب ﯾﻌﻧﯽ از ﺻﻔﺣﮫ 41 ﺗﺎ 126 ھﻣﮕﯽ ﺑﮫ ﺗﻔﺳﯾر اﯾن ﺣدﯾث ﭘرداﺧﺗﮫ ﺷده و ھﻣﯾن ﻣطﻠب ﻧﺷﺎن ﻣﯽ دھد ﮐﮫ ﺗﺎ ﭼﮫ ﺣد ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء ﻣﺳﺋﻠﮫ اﺻﻠﯽ اﯾران را ﻓرھﻧﮓ آﺧوﻧدﯾﺳم ﻣﯽ داﻧﺳﺗﮫ اﺳت. ﺣدﯾث ﺷراﯾط ﻋﻠﻣﺎء از ﻗول اﻣﺎم ﺻﺎدق ﺑﯾﺎن ﻣﯽ دارد ﮐﮫ ﻋﻠﻣﺎﺋﯽ ﮐﮫ دارای ﭼﮭﺎر وﯾژﮔﯽ ﺑﺎﺷﻧد ﺗﻘﻠﯾد از آﻧﺎن رواﺳت: ﻧﺧﺳت آﻧﮑﮫ ﻧﻔس ﺧود را ﺻﯾﺎﻧت ﮐﻧﻧد )ﺻﺎﺋﻧﺎً ﻟﻧﻔﺳﮫ(. دوم آﻧﮑﮫ دﯾن ﺧود را ﺣﻔط ﻧﻣﺎﯾﻧد )ﺣﺎﻓظﺎً ﻟدﯾﻧﮫ( . ﺳوم آﻧﮑﮫ ﺑﺎ ھوا و ھوس ﺧود ﭘﯾﮑﺎر ﮐﻧﻧد )ﻣﺧﺎﻟﻔ ﺎً ﻟﮭواه(. ﭼﮭﺎرم آﻧﮑﮫ از ﻓرﻣﺎن ﻣوﻻی ﺧود اطﺎﻋت ﮐﻧﻧد )ﻣطﯾﻌﺎً ﻻواﻣر ﻣوﻻه(. رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺑﮫ ﺗﻌﺑﯾر اﯾن ﭼﮭﺎر وﯾژﮔﯽ ﻣﯽ ﭘردازد و از اﯾن ﺗﻌﺑﯾر ﻧوﯾن ﻧﺗﯾﺟﮫ ﻣﯽ ﮔﯾ رد ﮐﮫ ﻣﻌﻧﺎی راﺳﺗﯾن اﯾن وﯾژﮔ ﯾﮭﺎ در ﺷراﯾط ﮐﻧوﻧﯽ اﯾران آﻧﺳت ﮐﮫ اﯾن اﻓراد در ﺟﮭت ﭘﯾﺷرﻓت و آزادی اﯾران و ﯾﺎدﮔﯾری از داﻧﺷﮭﺎی ﺳودﻣﻧد ﻧوﯾن و ﻧﻔﯽ ﺗﻌﺻب و ﻧ ﺎﺑردﺑﺎری ﻣذھﺑﯽ و ﺗﺷوﯾﻖ ﻣردم ﺑﮫ ﺻﻧﻌت و ﻓﻌﺎﻟﯾت و اﺳﺗﻘﻼل ﻓﮑری و

14 ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء، رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺻص. 88 - 106 . 15 ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء ، ﻣﻘﺎﻟﮫ ﺷﺧﺻﯽ ﺳﯾﺎح

https://reference.bahai.org/fa/t/ab/TN/tn-6.html#pg97

آﻣوزش و ﻋداﻟت ﺣرﮐت ﻧﻣﺎﯾﻧد . ﺑﮫ ﻋﺑﺎرت دﯾﮕر ﻋﺑ داﻟﺑﮭﺎء ﺑﺎ ﺗﻌﺑﯾر زﻧده اﯾن ﺷراﯾط ﺑﺎ ﺗوﺟﮫ ﺑﮫ ﻧﯾﺎزھﺎی زﻣﺎن ﺑﮫ دو ﻧﺗﯾﺟﮫ ﻣﯽ رﺳد. ﻧﺧﺳت آﻧﮑﮫ ﻋﺎﻟم راﺳﺗﯾن ﮐﮫ دارای اﯾن ﺷراﯾط ﺑﺎﺷد ﺗﻘرﯾﺑﺎً وﺟود ﻧدارد و ﺑر ﻋﮑس آ ﺧوﻧدھﺎی ﺳﻧت ﭘرﺳت و ارﺗﺟﺎﻋﯽ و ﻣﺗﻌﺻب آﻧﭼﻧﺎن ﺑﺎ اﯾن وﯾژﮔﯾﮭﺎ در ﺳﺗﯾزﻧد ﮐﮫ ﺗﻘﻠﯾد از آﻧﺎن ﺑﮑﻠﯽ ﺧﻼف اﺳﻼم اﺳت. دوم آﻧﮑﮫ ﻋﺎﻟم راﺳﺗﯾن اﮐﻧون ﮐﺳﯽ اﺳت ﮐﮫ ﺑﺎ ﺗروﯾﺞ ﻣﻌﺎرف در ﻣﯾﺎن ﻣردم و ﺗﺷوﯾﻖ اﺳﺗﻘﻼل ﻓﮑری ﻣﯾﺎن اﯾﺷﺎن ﻧﯾﺎز ﺑﮫ ﺗﻘﻠﯾد را از ﻣﯾﺎن ﻣﯽ ﺑرد. ﭘﯾش از ﺑررﺳﯽ ﻓﺷرده ﺗ ﻌﺑﯾر ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء از اﯾن ﭼﮭﺎر وﯾژﮔﯽ ، ﺳودﻣﻧد اﺳت ﮐﮫ ﺑﮫ ﻧﺗﯾﺟﮫ ﮔﯾری رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ در ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺣﺛش در ﺑﺎره ﺷراﯾط ﻋﻠﻣﺎء ﺗوﺟﮫ ﻧﻣﺎﺋﯾم ﺗﺎ ﺑﺑﯾﻧﯾم ﮐﮫ ﭼﮕوﻧﮫ رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﻣﺑﻧﺎی ﻣﺷروﻋﯾت آﺧوﻧدﯾﺳم را واژﮔون ﺳﺎﺧﺗﮫ و آن را ﺑﮫ طرد ﻓرھﻧﮓ ﺗﻘﻠﯾد و ﺗﻌﺻب و واﺑﺳﺗﮕﯽ ﺑﮫ آﺧوﻧدھﺎ ﺗﺑدﯾل ﻣﯽ ﻧﻣ ﺎﯾد : ای اھل اﯾران ﭼﺷم را ﺑﮕﺷﺎﺋﯾد و ﮔوش را ﺑﺎز ﮐﻧﯾد و از ﺗﻘﻠﯾد ﻧﻔوس ﻣﺗوھّﻣﮫ ﮐﮫ ﺳﺑب اﻋظم ﺿﻼﻟت و ﮔﻣراھﯽ و ﺳﻔﺎﻟت و ﻧﺎداﻧﯽ اﻧﺳﺎﻧﺳت ﻣﻘدّس ﮔﺷﺗﮫ ﺑﺣﻘﯾﻘت اﻣور ﭘﯽ ﺑرﯾد و در اﺗّﺧﺎذ و ﺗﺷﺑّث وﺳﺎﯾل ﺣﯾﺎت و ﺳﻌﺎدت و ﺑزرﮔواری و ﻋزّت ﺧود ﺑﯾن ﻣﻠل و طواﯾف ﻋﺎﻟم ﺑﮑوﺷﯾد ... ھﻣّت ر ا ﺑﻠﻧد ﮐﻧﯾد و ﻣﻘﺎﺻد را ارﺟﻣﻧد . ﮐﺳﺎﻟت ﺗﺎ ﮐﯽ و ﻏﻔﻠت ﺗﺎ ﭼﻧد . از ﺗن ﭘروری ﺟز ﻧوﻣﯾدی دارﯾن ﻧﯾﺎﺑﯾد و از ﺗﻌﺻّب ﺟﺎھﻠﯽ و اﺳﺗﻣﺎع اﻗوال ﺑﯽ ﻓﮑران و ﺑﯽ ﺧردان ﺟز ﻧﮑﺑت و ذﻟّت ﻧﺑﯾﻧﯾد . ﺗوﻓﯾﻘﺎت اﻟﮭﯾّﮫ ﻣؤﯾّد ﺷﻣﺎ و ﺗﺄﯾﯾدات رﺑّﺎﻧﯾّﮫ ﻣوﻓّﻖ . از ﭼﮫ . ﺑﺟﺎن ﻧﺧروﺷﯾد و ﺑﺗن ﻧﮑوﺷﯾد 16 وﯾژﮔ ﯽ ﻧﺧﺳت: ﺻﯾﺎﻧت ﻧﻔس رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﻣﯽ ﮔوﯾد ﮐﮫ ﻣﻧظور از ﺣﻔظ ،ﺧود ﺗن ﭘروری ﻧﺑوده ﺑﻠﮑﮫ ﺑﺎز داﺷﺗن ﺧود از ﻧﺎداﻧﯽ و ﺳﺗم و ﺗﺟﺎوز ﺑﮫ ﺣﻘوق دﯾﮕران و دﯾﮕر ﺻﻔﺎت ﻧﺎﭘﺳﻧدﯾده اﺳت. ﺑدﯾن ﺗرﺗﯾب ﻋﺎﻟم راﺳﺗﯾن در ﺟﮭت ﺗﮑﺎﻣل ھﻣﮫ ﺟﺎﻧﺑﮫ ﺧود و ﺟﺎﻣﻌﮫ ﻣﯽ ﮐوﺷد و از ﻣﻌﻧﺎی ﺳﻧﺗﯽ ﻋﻠم ﻓراﺗر ﻣﯽ رود و ﺑﮫ ﮔﺳﺗرش اﻧواع داﻧﺷﮭﺎی ﺳودﻣﻧد ﻧوﯾن ﺑرای ﺗﻣدن و ﭘﯾﺷرﻓت اﯾران ھﻣت ﻣﯽ ﮔﻣﺎرد و ﺑﻣﻧظور اﺟ رای ﻋداﻟت از اﺻﻼح ﻗﺎﻧوﻧﯽ و ﺑراﺑری ﺣﻘوق اﻓراد دﻓﺎع ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد. از آن ﮔذﺷﺗﮫ ﺑﺧﻼف ﻓرھﻧﮓ ﺗﻘﻠﯾد و ﺗﻌﺻب ؛ ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء دﯾن داری و اﻧﻘطﺎع و ﮐﻣﺎل ﻣﻌﻧوی را ﻧﮫ در ﺑطﺎﻟت و ﮐﺳﺎﻟت و ﺑﯾﮑﺎری اﻓراد ﺑﻠﮑﮫ در ھﻣت و ﻏﯾرت ﻣردم در ﺟﮭت ﮐﺎر و ﮐﺳب و ﺧﻼﻗﯾت اﻗﺗﺻﺎدی و اﯾﺟﺎد ﮐﺎر و ﺛروت ﺑ رای ﺟﺎﻣﻌﮫ ﻣﯽ ﭘﻧدارد: اﻟﯾوم ﻧﺎس ﺑظﻧون و اوھﺎم ﺧود ﭼﻧﯾن ﺗﺻوّر ﻧﻣوده و ﻣؤﻣن ﺑﺂﯾﺎت و رﺳل و ﮐﺗب و ﺷراﯾﻊ اﻟﮭﯾّﮫ و � اﻧد ﮐﮫ ﻧﻔﺳﯽ ﮐﮫ ﻣوﻗن ﺑﺎ ﻣظﮭر ﺧﺷﯾﺔ ﷲ اﺳت ﺑﺎﯾد ﻣﻌطّل و ﻣﻌوّق ﺑﻣﺎﻧد و ﺑﺑطﺎﻟت و ﺑطﺎﺋت اﯾّﺎم ﺑﮕذراﻧد ﺗﺎ از ﻧﻔوﺳﯽ ﻋﻧدﷲ ﻣﺣﺳوب ﮔردد ﮐﮫ از . دﻧﯾﺎ و ﻣﺎ ﻓﯾﮭﺎ ﮔذﺷﺗﮫ دل ﺑﻌﺎﻟم اﺧروی ﺑﺳﺗﮫاﻧد و از ﺧﻠﻖ ﺑﻌﯾد ﺷده ﺑﺣﻖّ ﺗﻘرّب ﺟﺳﺗﮫاﻧد 17 وﯾژﮔﯽ دوم: ﺣﻔظ دﯾن رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺣﻔظ دﯾن را ﺑﻣﻌﻧﺎی ﺗروﯾﺞ دﯾن در ﭘﮭﻧﮫ دﻟﮭﺎ ﺗﻌرﯾف ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد وﻟﯽ ھﻣﯾن ﻣطﻠب را ﺑزرﮔﺗرﯾن دﻟﯾل ﻧﻔﯽ ﻓرھﻧﮓ آﺧوﻧد - ﺣور ﻣ ﻣﯽ ﮔﯾرد. ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء ﺑﯽ آﻧﮑﮫ ﺳﺧﻧﯽ از آﺋﯾن ﺑ ﮭﺎﺋﯽ و ﯾﺎ ﻧﺳﺦ ﺣﮑم ﺟﮭﺎد در ﻧوﺷﺗﮫ ھﺎی ﺑﮭﺎءﷲ ﺑﻣﯾﺎن آورد ﺑر اﯾن ﻧﮑﺗﮫ ﺗﺄﮐﯾد ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد ﮐﮫ وﯾژﮔﯾﮭﺎی ﮐﻧوﻧﯽ ﺟﮭﺎن ﺑﮕوﻧﮫ ای اﺳ ت ﮐﮫ در آن راه ﺗروﯾﺞ دﯾن ﻧﮫ ﺧﺷوﻧت و ﺑﺎور ﺑﮫ ﻧﺟﺎﺳت ﻏﯾر ﻣﺳﻠﻣﺎﻧﺎن و دوری ﮔزﯾدن از آﻧﺎن و ﺗوھﯾن ﺑﮫ آ ﻧﺎن اﺳت ﺑﻠﮑﮫ ھم اﮐﻧون ﺗﻧﮭﺎ راه اﯾﻧﮑﮫ ﻣردم ﺟ ﮭﺎن ﺑﮫ آﺋﯾن اﺳﻼم ﺟذب ﺷوﻧد اﯾن اﺳت ﮐﮫ اﺳﻼم را آﺋﯾن دوﺳﺗﯽ و ﻣﺣﺑت و ﻣﻌﺎﺷرت و ﺑردﺑﺎری و آزادی وﺟدان و ﺗﻣدن و ﺗرﻗﯽ ﺑﯾﺎﺑﻧد. ﻣﮭﻣﺗر از ھﻣﮫ آﻧﮑﮫ ﺣﻔط دﯾن ﻧﯾﺎزﻣﻧد طرد ﻓرھﻧﮓ ﺗﻌﺻب و ﻧﺎﺑردﺑﺎری اﺳت و ﺑﻧﺎﺑراﯾن ﻣﻼّﯾﯽ ﮐﮫ ﺷب و روز ﺑﮫ ﺗﮑﻔﯾر و ﻟﻌﻧت اﯾن و آن ﻣﺷﻐول اﺳت و ﭘﯾرو ان دﯾﮕر ادﯾﺎن را ﻧﺟس ﻣﯽ ﺷﻣﺎرد و ﺎﻣﻌ ﺷرت ﺑﺎ آﻧﺎن را ﺣرام ﻗﻠﻣداد ﻣﯽ ﮐﻧد و ھﻣﮫ وﺟودش ﻣﻌطوف ﺑﮫ ﺗﺑﻌﯾض و ﺧﺷوﻧت اﺳت ﭼﻧﯾن ﺷﺧﺻﯽ ﺗﺟﺳم ﻧﺎداﻧﯽ و ﺟﮭﺎﻟت اﺳت و ﻧﮫ داﻧش و ﻋﻠم. آﺷﮑﺎر اﺳت ﮐﮫ ﮔﻔﺗﺎر رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺑر ﻣﺑﻧ ﺎی ﺗﻌرﯾﻔﯽ زﻧده از دﯾن و ﻣﻌﻧوﯾ ت و اﺧﻼق اﺳﺗوار اﺳت. ﺑﮫ ﻋﺑﺎرت دﯾﮕر ﭘﯾﺎم رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ اﯾﻧﺳت ﮐﮫ ﻓرھﻧﮓ آﺧوﻧد ﺳﺎﻻری ﻧﮫ ﺗﻧﮭﺎ ﺣﻔظ دﯾن اﺳﻼم ﻧﯾﺳت ﺑﻠﮑﮫ وﯾراﻧﮕر ا ﺳﻼم اﺳت. ﺑﺧﺎطر اھﻣﯾت ﺗﻌﺑﯾر رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ از "ﺣﻔظ دﯾن" دو ﮔﻔﺗﮫ از رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ در اﯾن ﻣورد را ﻧﻘل ﻣﯽ ﮐﻧم: ٴ اﺳﺑﺎب ﮐﻠّﯾّﮫ ﮐﮫ ﺳﺑب اﺟﺗﻧﺎب اد و از ﺟﻣﻠﮫ ﯾﺎن ﺳﺎﯾره ﺑﺗدﯾّن ﺑدﯾن اﻟﮭﯽ ﮔﺷﺗﮫ ﺗﻌﺻّب و ﺣﻣﯾّت ﺟﺎھﻠﯾّﮫ اﺳت ... ﻣﻊ ذﻟﮏ ﺑﻌﺿﯽ از ... ﺣﻘﺎﯾﻖ ٴ اﻟﮭﯾّﮫ ﻣﺣروم و ﻣﮭﺟور ﮔﺷﺗﮫ از اھل ﺳﺎﯾر ادﯾﺎن ﮐﻣﺎل اﺟﺗﻧﺎب و اﺣﺗراز را ﻣﺟری و اﺑداً ﺗﻌﺎرﻓﺎت ﻋﺎدﯾّﮫ را ﻧﯾز ﺟﺎﯾز ﮐﺗب ﻣﻘدّﺳﮫ ﻧﻣﯾداﻧﻧد . ﺑﺎ وﺟود ﻋدم ﺟواز اﻟﻔت و ﻣﻌﺎﺷرت ﭼﮕوﻧﮫ ﻣﯽ ﺗ وان ﻧﻔﺳﯽ را ھداﯾت ﻧﻣوده ... اﺟﺗﻧﺎب و اﺣﺗراز و ﺧﺷوﻧت ﺳﺑب اﺷﻣﺋزاز ﻗﻠوب و ﻧﻔوس ﮔردد و ﻣﺣﺑّت و ﻣﻼطﻔت و ﻣدارا و ﻣﻼﯾﻣت ﺳﺑب اﻗﺑﺎل ﻧﻔوس و ﺗوﺟّﮫ ﻗﻠوب ﺷود . اﮔر ﺷﺧﺻﯽ از ﻣؤﻣﻧﯾن ﻣوﺣّدﯾن در ٴ ﻋدم ﺗﺟوﯾز ﻣ ٴ ﻣوﺣﺷﮫ ﺣﯾن ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﻧﻔﺳﯽ از ﻣﻠل اﺟﻧﺑﯾّﮫ اظﮭﺎر اﺣﺗراز ﻧﻣﺎﯾد و ﮐﻠﻣﮫ ﻌﺎﺷرت و ﻓﻘدان طﮭﺎرت را ﺑر زﺑﺎن راﻧد آن . اﻟﻘﻣر ﻧﯾز ﺑﯾﻧد اﻗﺑﺎل ﺑﺣﻖّ ﻧﻧﻣﺎﯾد ﺷﺧص اﺟﻧﺑﯽ از اﯾن ﮐﻠﻣﮫ ﭼﻧﺎن ﻣﺣزون و ﻣﮑدّر ﮔردد ﮐﮫ اﮔر ﺷﻖّ 18

16 . ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء، رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ص. 123 - 124 . 17 ھﻣﺎﻧﺟﺎ ﺻص 47 - 48 . 18 . ھﻣﺎﻧﺟﺎ ص. 62 .

ﺑﻌﺿﯽ ﻧﻔوس ﮐﮫ ﺑر ﺣﻘﺎﯾﻖ اﻣور اطّﻼﻋﯽ ﻧدارﻧد ... ھﻣﭼو ﮔﻣﺎن ﻣﯾﮑﻧﻧد ﮐﮫ ﺗروﯾﺞ ﺑﺳﯾف ﻣﻧوط اﺳت و ﺑﺣدﯾث اﻧﺎ ﻧﺑﯽّ ﺑﺎﻟﺳّﯾف اﺳﺗدﻻل ﻣﯾﻧﻣﺎﯾ ﻧد و ﺣﺎل آﻧﮑﮫ ﻓﯽ ٴ ﺗروﯾﺞ ﻧﮫ ﺑﻠﮑﮫ ﺳﺑب وﺣﺷت اﻟﺣﻘﯾﻘﮫ اﮔر ﺑﻧظر دﻗﯾﻖ ﻣﻼﺣظﮫ ﻧﻣﺎﯾﻧد ﻣﺷﮭود ﮔردد ﮐﮫ در اﯾن ﻋﺻر ﺳﯾف واﺳطﮫ و دھﺷت و اﺷﻣﺋزاز ﻗﻠوب و ﻧﻔوس ﮔردد ... ﭼﮫ ﮐﮫ اﯾﻣﺎﻧﯽ ﮐﮫ ﺑﺿرب ﺳﯾف ﺣﺎﺻل ﮔردد ﺑﺳﯾﺎر ﺑﯽ اﻋﺗﺑﺎر و ﺑﺳﺑب اﻣر ﺟزﺋﯽ ﻣﻧﻘﻠب ﺑﮑﻔر و ﺿﻼل ﻣﯾﺷود ﭼﻧﺎﻧﮑﮫ ﻗﺑﺎﯾل و ٴ ﻣﻧوّره ﺑﻌد از ﻋروج آﻓﺗﺎب اوج ﻧﺑوّت ﺑﻣﻌﺎرج ﻓﯽ ﻣﻘﻌد ﺻدق ﻋﻧد ﻣﻠﯾﮏ طواﯾف اطراف ﻣدﯾﻧﮫ . ﻣﻘﺗدر دوﺑﺎره ﺑدﯾن ﺟﺎھﻠﯾّﮫ ﺑرﮔﺷﺗﮫ ﻣرﺗدّ ﺷدﻧد 19 در ھﻣﯾن ﺑ ﺣث، رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺑﺎ ذﮐر داﺳﺗﺎن اﯾﻣﺎن آوردن ﻧﻌﻣﺎن ﺑن ﻣﻧذر ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎھﺎن ﻋرب ﺑﮫ ﻣﺳﯾﺣﯾت ﮐﮫ ﻣﺣﺻول دﯾدن اﺧﻼق ﭘﺳﻧدﯾده و وﻓ ﺎی ﺑﮫ ﭘﯾﻣﺎن و ﺧود ﮔ ذﺷﺗﮕﯽ ﯾﮏ ﺷﺧص ﺳﺎده ﻣﺳﯾﺣﯽ ﺑود ﺑر اﯾن ﻧﮑﺗﮫ ﺗﺄﮐﯾد ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد ﮐﮫ ﺑرای ﺗروﯾﺞ دﯾن اﺗﺻﺎف ﺑﮫ اﺧﻼق اﻧﺳﺎﻧﯽ ﻻزم اﺳت و ﻧﮫ درﻧدﮔﯽ و ﻧﻔرت و ﺧوﻧﺧواری. 20 وﯾژﮔﯽ ﺳوم: ﻣﺧﺎﻟﻔت ﺑﺎ ھوا و ھوس رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﮔﻔﺗﺎر در ﺑﺎره "ھوا" را ﺑﮫ ﺑﺣﺛ ﯽ ﭼﺷﻣﮕﯾر در ﺑﺎره اﺧﻼق و ﺧر دﮔراﺋﯽ و ﻣﻼﯾﻣت و ﻋطوﻓت و ﺻﻠﺢ ﺗﺑ دﯾل ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد. رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ در اﯾن ﺑﺣث از دو ﻧوع ﺗﻣدن ﯾﮑﯽ ﺗﻣدن ﺻوری و دﯾﮕر ﺗﻣدن اﺧﻼق ﺳﺧن ﻣﯽ ﮔوﯾد و ﻣﻔﮭوم ﭘﯾروی از ھوا را ﺑﮫ ﻣﻌﻧﺎی رﻓﺗﺎری ﺗﻌرﯾف ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد ﮐﮫ ﻣﻌطوف ﺑﮫ ﻣﻧﺎﻓ ﻊ ﺟزﺋﯽ و ﮐوﺗﺎه ﻣدت ﺑوده ، ﺑﺎ ﻣﻘﺗ ﺿﯾﺎت ھم ﺧرد و ھم اﺧﻼق ﺳﺗﯾز داﺷﺗﮫ ، ﻣﻧﺎﻓ ﻊ ﻋﻣوم را ﻗرﺑﺎﻧﯽ ﻣﻧﺎﻓﻊ آﻧﯽ ﺧود و ﯾﺎ ﮔروه ﺧود ﻧﻣوده و از ﺧﺷوﻧت و ﺗﺟﺎوز و ﺟﻧﮓ و ھﺟوم ﺑر دﯾﮕر اﻗوا ﮐ م و ﺷورھﺎ ﺑﺎﮐﯽ ﻧدارد. ﺑﮫ ھﻣﯾن دﻟﯾل رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ رﻓﺗﺎر ﻧﺎﺷﯽ از ھوا را ﻣﻌطوف ﺑﮫ ﺗﻌﺻب و ﺟﻧﮓ و وﯾراﻧﮕری داﻧﺳﺗﮫ و آﻧرا در ﻣﻘﺎﺑ ل رﻓﺗﺎر ﻣﻌطوف ﺑﮫ ﺧرد و اﺧﻼق و ﺻﻠﺢ و ﻋﻣران و ﺧدﻣت ﺑﮫ ﻣردم و ﻧوع اﻧﺳﺎن ﺑر ﻣﯽ ﺷﻣﺎرد. ﺑﮫ اﯾن دﻟﯾل اﺳت ﮐﮫ ﺑررﺳﯽ ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء از وﯾژﮔﯽ " ﻣﺧﺎﻟﻔت ﺑﺎ ھوا " ﺑﯾش از ھر ﭼﯾز ﺑﮫ ﻧﻔﯽ ﭘرﺧﺎﺷﮕری و ﺟﻧﮓ ﻣﻌطوف اﺳت. از اﯾﻧﺟﺎﺳت ﮐﮫ ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء ﻧﮫ ﺗﻧﮭﺎ ﻓرھﻧﮓ آﺧوﻧدﯾﺳم را ﮐﮫ ﺗﺟﺳم ﺗﻌﺻب و ﻧ ﺎﺑردﺑﺎری و ﺗﺑﻌﯾص و ﺧﺷوﻧت ﻧﺳﺑت ﺑﮫ دﯾﮕر ادﯾﺎن اﺳت ﻣطرود ﻣ ﯽ ﺳﺎزد ﺑﻠﮑﮫ ﺑﺎ طرد وﯾژﮔﯽ ﭘرﺧﺎﺷﮕ ر ﺗﻣدن ﻏرﺑﯽ و ﻣﺳﺎﺑﻘﮫ ﺗﺳﻠﯾﺣﺎﺗﯽ و ﻓراواﻧﯽ ﺟﻧﮓ و ﺧوﻧﺧواری در ﻣﯾﺎن آﻧﺎن ﺑﮫ اﯾن ﻧﮑﺗﮫ ﻟطﯾف دﻗﯾﻖ ھم ﺗوﺟﮫ ﻣﯽ ﮐﻧد ﮐﮫ ﻓرھﻧﮓ ﺗﻌﺻب آﻣﯾز آﺧوﻧدی ﺑﺎ ﻓرھﻧﮓ ﭘ ﯾﮑﺎر ﺟو و ﭘرﺧﺎﺷﮕر ﺗﻣدن ﻏرﺑﯽ و ﺗﻌﺻب ﻣﻠﯽ آن ﻧﮫ ﺗﻧﮭﺎ ﻣﺗﻔﺎوت ﻧﯾﺳت ﺑﻠﮑﮫ ھردو از ﯾﮏ ﻣﻧطﻖ ﯾﻌﻧﯽ ﻣﻧطﻖ ﺗﻌﺻب و اﻧﺣطﺎط اﻧﺳﺎن ﺑﮫ رﺗﺑﮫ ﺟﻧﮕل ﺳرﭼﺷﻣﮫ ﻣﯽ ﮔﯾرﻧد. ﺑﻌﻧوان ﻣﺛﺎل ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎ ء در اﯾن ﺑﺎره ﭼﻧﯾن ﻣﯽ ﻧوﯾﺳد: ﺑﺎری در اﯾن ﺑﺣر ھﺎﯾل ھوی ﮐلّ طواﯾف اروپ ﺑﺎ اﯾن ھﻣﮫ ﺗﻣدّن و ﺻﯾﺗﮭﺎ ھﺎﻟﮏ و ﻣﺳﺗﻐرق و از اﯾن ﺟﮭت ﮐلّ ﻗﺿﺎﯾﺎی ﺗﻣدﻧﯾّﮫ ﺷﺎن ﺳﺎﻗط اﻟﻧّﺗﯾﺟﮫ اﺳت ... ﺗﻣدّن ﺻوری ﺑﯽ ﺗﻣدّن اﺧﻼق ﺣﮑم اﺿﻐﺎث اﺣﻼم داﺷﺗﮫ ... ٴ ﺗﻣدّن اﺧﻼق ﺗرﻗّﯽ و اھﺎﻟﯽ اروپ در درﺟﺎت ﻋﺎﻟﯾﮫ ﻧﻧﻣوده اﻧد ﭼﻧﺎﻧﭼﮫ از ٴ ﻣﻠل اروپ واﺿﺢ و آﺷﮑﺎر اﺳت اﻓﮑﺎر و اطوار ﻋﻣوﻣﯾّﮫ . ﻣﺛﻼً ﻣﻼﺣظﮫ ﻧﻣﺎﺋﯾد ﮐﮫ اﻟﯾوم اﻋظم آﻣﺎل دول و ﻣﻠل اروپ ﺗﻐﻠّب و اﺿﻣﺣﻼل ﯾﮑد ﯾﮕر اﺳت ... ﻟﯾﻼً و ﻧﮭﺎراً ﺟﻣﯾﻌﺎً ﺑﺎﻋظم ﺟدّ و ﺟﮭد در ﺗدارﮐﺎت ﺣرﺑﯾّﮫ ﻣﯾﮑوﺷﻧد و اھﺎﻟﯽ ﻣﺳﮑﯾن آﻧﭼﮫ ﺑﻌرق ﺟﺑﯾن ﭘﯾدا ﮐرده اﮐﺛرش را ﺑﺎﯾد اﻧﻔ ﺎق اﯾن راه ﮐﻧﻧد و ﭼﮫ ﻗدر آﻻف از ﻧﻔوس ﮐﮫ ﺻﻧﺎﯾﻊ ﻧﺎﻓﻌﮫ را ﺗرک ﻧﻣوده ﺷب و روز ﺑﮑﻣﺎل . ٴ ﺟدﯾدهﺋﯽ ﮐﮫ ﺑﯾﺷﺗر از ﭘﯾﺷﺗر ﺳﺑب ﺳﻔﮏ دﻣﺎء اﺑﻧﺎء ﺟﻧس اﺳت ﻣﺷﻐوﻟﻧد ھﻣّت در اﯾﺟﺎد آﻟت ﻣﺿرّه 21 ﺑ ﮫ ﻋﺑﺎرت دﯾﮕر ﺑررﺳﯽ رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺑﺎ ﺗﻌﺑﯾراﯾن ﺳوﻣﯾن ﺷرط ﻋﺎﻟم راﺳﺗﯾن ﺳﮫ ﻧﮑﺗﮫ را روﺷن ﻣﯽ ﮐﻧد. اول آﻧﮑﮫ ﻣﻼّ ﮔراﺋﯽ و ﻓرھﻧﮓ ﺗﻌﺻب آن ﺑﺎ دﯾن و ﺧرد و اﻧﺳﺎﻧﯾت در ﺳﺗﯾز اﺳت. دوم آﻧﮑﮫ ﺗﻣدن ﻏرﺑﯽ ھم ﺗﻣدﻧﯽ راﺳﺗﯾن ﻧﺑوده و ﺑﺎ آﻧﮑﮫ در ﺑرﺧﯽ زﻣﯾﻧﮫ ھﺎ دارای وﯾژﮔﯾﮭﺎی ﭘﺳﻧدﯾده و ﺧرد ﮔرا ﺑوده و ﺷﺎﯾﺳﺗﮫ ﺳﺗﺎﯾش اﺳت اﻣﺎ در ﺑﺳﯾﺎری از ﺟواﻧب ﻣرﺑوط ﺑﮫ ﺗﻣدن اﺧﻼق در ﻣرﺣﻠﮫ ﺗ وﺣش و ﻧﮫ ﺗﻣدن ﺑﺳر ﺑرده و ﺑﺎﯾد ﺑﺟﺎی ﺗﻘﻠﯾد از اﯾن وﯾژﮔﯾﮭﺎ ﺑر آن ﺷد ﮐﮫ ﻏرب ھم در ﺟﮭت ﺗﺟدد و ﺗﻣدن راﺳﺗﯾن ﺣرﮐت ﻧﻣﺎﯾد. ﺳوم آﻧﮑﮫ ﻓرھﻧﮓ ﺧﺷوﻧت آﻣﯾر آﺧوﻧد - ﻣﺣور ﻓرھﻧﮓ و ﺗﺳﻠﯾﺣﺎﺗﯽ و ﭘرﺧﺎﺷﮕر ﻏرب ھردو از ﻣﻧطﻘﯽ ﯾﮑﺳﺎن ﺗﺑﻌﯾت ﻣﯽ ﮐﻧﻧد و ﺑﺎﯾد زﯾر ﺑﻧﺎی ﻓرھﻧﮕﯽ ھر دو را ﮐﮫ اﺻل ﺗﻌ ﺻب اﺳت در ھم ﺷﮑﺳت. در ﻧوﺷﺗﮫ ھﺎی دﯾﮕر ﺧود ، ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء ﻓرھﻧﮓ ﺗﻌﺻب را ﻓرھﻧﮓ ﺗﻧﺎزع ﺑﻘﺎ ﯾﻌﻧﯽ ﺳﻘوط اﻧﺳﺎن ﺑﮫ رﺗ ﺑﮫ ﺟﻧﮕل و ددﻣﻧﺷﯽ ﺗﻌرﯾف ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد: ﺗﻌﺻّب دﯾﻧﯽ و ﺗﻌﺻّب ﺟﻧﺳﯽ و ﺗﻌﺻّب ﺳﯾﺎﺳﯽ و ﺗﻌﺻّب اﻗﺗﺻﺎدی و ﺗﻌﺻّب وطﻧﯽ ھﺎدم ﺑﻧﯾﺎن اﻧﺳﺎﻧﯾﺳت ﺗﺎ اﯾن ﺗﻌﺻّﺑﮭﺎ ﻣوﺟود ﻋﺎﻟم اﻧﺳﺎﻧﯽ راﺣت ﻧﻧﻣﺎﯾد . ﺷش ھزار ﺳﺎﻟﺳت ﮐﮫ ﺗﺎرﯾﺦ از ﻋﺎﻟم اﻧﺳﺎﻧﯽ ﺧﺑر ﻣﯾدھد در اﯾن ﻣدّت ﺷش ھزار ﺳﺎل ﻋﺎﻟم اﻧﺳﺎﻧﯽ از ﺣرب و ﺿرب و ﻗﺗل و ﺧوﻧﺧواری ﻓﺎرغ ﻧﺷد در ھر زﻣﺎﻧﯽ در اﻗﻠﯾﻣﯽ ﺟﻧﮓ ﺑود و اﯾن ﺟﻧﮓ ﯾﺎ ﻣﻧﺑﻌث از ﺗﻌﺻّب دﯾﻧﯽ ﺑود و ﯾﺎ ﻣﻧﺑﻌث از ﺗﻌﺻّب ﺟﻧﺳﯽ و ﯾﺎ ﻣﻧﺑﻌث از ﺗﻌﺻّب ﺳﯾﺎﺳﯽ و ﯾﺎ ﻣﻧﺑﻌث از ﺗﻌﺻّب وطﻧﯽ . ﭘس ﺛﺎﺑت و ﻣﺣﻘّﻖ ﮔﺷت ﮐﮫ ﺟﻣﯾﻊ ﺗﻌﺻّﺑﺎت ھﺎدم ﺑﻧﯾﺎن

19 . ھﻣﺎﻧﺟﺎ 51 - 52 . 20 ھﻣﺎﻧﺟﺎ ﺻص 55 - 61 . 21 ھﻣﺎﻧﺟﺎ ﺻص 71 - 72 .

ّ ٴ ﺑﻘﺎ ﻣﺳﺗوﻟﯽ و ﺧوﻧﺧواری و درﻧدﮔﯽ ﻣﺳﺗﻣر اﻧﺳﺎﻧﯾﺳت و ﺗﺎ اﯾن ﺗﻌﺻّﺑﺎت ﻣوﺟود ﻣﻧﺎزﻋﮫ . ﭘس ﻋﺎﻟم اﻧﺳﺎﻧﯽ از ظﻠﻣﺎت طﺑﯾﻌت ﺟز ﺑﺗرک . ﺗﻌﺻّب و اﺧﻼق ﻣﻠﮑوﺗﯽ ﻧﺟﺎت ﻧﯾﺎﺑد و روﺷن ﻧﮕردد 22 ﻧﺗﯾﺟﮫ اﯾن ﺳﮫ ﻣطﻠب اﯾﻧﺳت ﮐﮫ ﺑﻧظر ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء ﺑﺣث در ﺑﺎر ه ﺗﺟدد و ﺗﻣدن ﺑﮫ ﻧﺎدرﺳﺗﯽ ﺑﺻورت ﺑرﺧورد ﺷرق ﺑﺎ ﻏرب ﯾﺎ اﺳﻼم و ﺗﺟدد در آﻣده اﺳت وﻟﯽ در ﺣﻘﯾﻘت ﺑﺣث راﺳﺗﯾن ﭼﯾزی ﻧﯾﺳت ﺟز ﺑرﺧورد ﻓرھﻧﮓ ﺧرد ﮔراﺋﯽ و اﺧﻼق اﻧﺳﺎﻧﯽ در ﻣﻘﺎﺑل ﻓرھﻧﮓ ﺗﻌﺻب و ﺗﺑﻌﯾض. ھم آﺧوﻧدﯾﺳم ﺷرﻗﯽ و ھم ﻣﻠﯾت ﭘرﺳﺗﯽ ﭘرﺧ ﺎﺷﮕر ﻏرﺑﯽ ھردو ﺟﻠوه ھﺎﯾﯽ از ﻓرھﻧﮓ ﺗﻌﺻب و ﺗﺑﻌﯾض ﺑوده ﮐﮫ ﺑﺎ ﺗﺟدد و ﺗﻣدن راﺳﺗﯾن ﯾﻌﻧﯽ ﻓرھﻧﮓ ﺧرد و اﺧﻼق در ﺳﺗﯾز اﺳت. وﯾژﮔﯽ ﭼﮭﺎ رم: اطﺎﻋت از اواﻣر ﻣوﻻ رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ اطﺎﻋت از ﻓرﻣﺎن ﭘﯾﺎﻣﺑر را ﺑﮫ ﻣﻌﻧﺎی ﻟزوم دﯾن در ﺟﺎﻣﻌﮫ و ﻧﯾز ھوﯾت راﺳﺗﯾن دﯾن و اواﻣر اﻟﮭﯽ ﺗﻌﺑﯾر ﻣﯽ ﮐﻧ د . در ھر دو ﻣورد ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء ﺑﮕوﻧﮫ ای ﺣﺗﯽ روﺷﻧﺗر از ﺑﺣﺛش در ﺑﺎره وﯾژﮔﯽ ﺳوم اﯾن ﻧﮑﺗﮫ را ﺛﺎﺑت ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد ﮐﮫ ﺑﮫ دو دﻟﯾل ﻓرھﻧﮓ آﺧوﻧدﯾﺳم دﺷﻣن راﺳﺗﯾن دﯾن اﺳت. ﻧﺧﺳت آﻧﮑﮫ ﻣﻼ ﺳﺎﻻری ﺑﺧﺎطر ﺳﺗﯾزش ﺑﺎ ﺧرد و ﺗﻣدن و داﻧش و آزادی ﺑﺎﻋث ﻣﯽ ﮔردد ﮐﮫ ﺑﺗدر ﯾﺞ ﻣردم ﺑﮫ اﯾن ﻧﺗﯾﺟﮫ ﺑرﺳﻧ د ﮐﮫ دﯾن ﻣﺧﺎﻟف ﺗﻣدن و ﺧرد و اﻧﺳﺎﻧﯾت اﺳت و در ﻧﺗﯾﺟﮫ از دﯾن ﺑﯾزار ﺷده و ﺑﮫ ﻓرھﻧﮕﯽ دﯾن ﺳﺗﯾز و ﻣﺎدی روی ﻣﯽ آ ورﻧد. ﮔﻔﺗﺎر آﺧوﻧدھﺎ ﮐﮫ از ﺑﯽ دﯾﻧﯽ ﺗﻣدن ﻏرﺑﯽ اﻧﺗﻘﺎد ﻣﯽ ﮐﻧد ﺑراﺳﺗﯽ اﻧﺗﻘﺎ د از ﻓرھﻧﮓ ﺧود ﻣﻼّﯾﺎن ا ﺳت. ﺳﺑب آﻧﮑﮫ در ﻏرب ﺣرﮐت در ﺟﮭت ﺑﯽ دﯾﻧﯽ ﻗدرت ﮔرﻓت روﯾﮑرد ﺗ ﻌﺻب آﻣﯾز، ﺧرد ﺳﺗﯾز، ﻧﺎﺑردﺑﺎر و ارﺗﺟﺎﻋﯽ ﮐﻠﯾﺳﺎ ﺑود ﮐﮫ دﯾن را در ﻣﻘﺎﺑل ھر ﻧوع ﻧو آوری و آزادی و ﺗرﻗﯽ ﻗرار ﻣﯽ داد ﯾﻌﻧﯽ درﺳت ھﻣﺎن ﮐﺎری ﮐﮫ در اﯾران ﻓرھﻧﮓ آ ارﺗﺟﺎع آﺧوﻧد - ﻣﺣور اﻧﺟﺎم داده و ﻣﯽ دھد. ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء ﭼﻧﯾن ﻣﯽ ﻧوﯾﺳد: ﻣﻘﺻود اﯾﻧﮑﮫ ﻣﻼﺣظﮫ ﺷود ﮐﮫ دﯾﺎﻧت ﺣﻘﯾﻘﯾّﮫ ﭼﮕو ٴ ٴ اﺳﯾره ﻧﮫ ﺳﺑب ﺗﻣدّن و ﻋزّت و ﺳﻌﺎدت و ﻋﻠوّ ﻣﻧزﻟت و ﻣﻌﺎرف و ﺗرﻗّﯽ طواﯾف ذﻟﯾﻠﮫ . ﭼﻧﯾن ﻧوراﻧﯾّت ﻋظﻣﯽ ﺑظﻠﻣت دھﻣﺎ ﺗﺑدﯾل ﻣﯾﺷود ٴ ﺟﺎھﻠﮫ ﻣﯾﺷود و ﭼون ﺑدﺳت ﻋﻠﻣﺎء ﺟﺎھل ﻣﺗﻌﺻّب اﻓﺗد از ﺳوء اﺳﺗﻌﻣﺎل، ﺣﻘﯾره 23 وﻟﮑن در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﮫ ... زﻣﺎم اﻣور ﺟﻣﮭور ﻣﺳﯾﺣﯾّﯾن در دﺳت ﻗﺳّﯾﺳﯾن ﺟﺎھﻠﮫ اﻓﺗﺎد ﺑﮑﻠّﯽ آن ﻧﺳﺎﯾم رﺣﻣﺎﻧﯾّﮫ از ﻣﮭبّ ﻋﻧﺎﯾت ﻣﻧﻘطﻊ ﺷد و اﺣﮑﺎم اﻧﺟﯾل ﺟﻠﯾل ﮐﮫ اسّ اﺳﺎس ﻣدﻧﯾّت ﻋﺎﻟم ﺑود از ﺳوء اﺳﺗﻌﻣﺎل و ﺣرﮐت ﻧﻔوﺳﯽ ﮐﮫ ﺑظﺎھر آراﺳﺗﮫ و ﺑﺑﺎطن ﮐﺎﺳﺗﮫ ﺑودﻧد ﺳﺎﻗط اﻟﻧّﺗﯾﺟﮫ ﮔﺷت .... ﻗ ٴ وﺳطﯽ ﮐﮫ ﻋﺑﺎرت از ﺑداﯾت ﻗرن ﺳﺎدس ﻣﯾﻼد اﻟﯽ ﻧﮭ رون ﻋﺷره ﺎﯾت ﻗرن ﺧﺎﻣس ﻋﺷر اﺳت ﻣﻣﺎﻟﮏ اروپ در ﻣﻧﺗﮭﺎ ٴ ﺗوﺣّش و ﻋدم ﻣدﻧﯾّت از ﺟﻣﯾﻊ ﺷﺋون ﺑود درﺟﮫ ... و ﺑﺎﻋث اﺻﻠﯽ آن آﻧﮑﮫ رھﺎﺑﯾن ﮐﮫ ﺑﺎﺻطﻼح اھﺎﻟﯽ اروپ رؤﺳﺎی روﺣﺎﻧﯽ دﯾﻧﯽ ٴ اﻧﺟﯾل ﻏﺎﻓل ﮔﺷﺗﮫ ٴ اﺗّﺑﺎع اواﻣر ﻣﻘدّﺳﮫ و ﺗﻌﻠﯾﻣﺎت ﺳﻣﺎوﯾّﮫ ﺑودﻧد از ﻋزّت اﺑدﯾّﮫ ... و اﯾن اﺣوال و اطوار ﺳﺑ ب ھدم اسّ اﺳﺎس دﯾﺎﻧت و . اﻧﺳﺎﻧﯾّت و ﻣدﻧﯾّت و ﺳﻌﺎدت اھﺎﻟﯽ اروپ ﮔﺷت 24 دﻟﯾل دوم اﯾﻧﺳت ﮐﮫ از ﻧظر ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء ﺣﻘﯾﻘت دﯾن ﻓرھﻧﮓ ﻣﮭر و ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﺑﺷر اﺳت ﭼرا ﮐﮫ ﺑر ﺣﻘﯾﻘت روﺣﺎﻧﯽ آدﻣﯾﺎن ﺗﺄﮐﯾد ﻣﯽ ﮐﻧد و در ﻧﺗﯾﺟﮫ ﻋﺎﻣل اﺻﻠﯽ ﺑرای ﮔﺳﺗرش اﺗﺣﺎد و ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﻣﯾﺎن اﻗوام ﮔوﻧﺎﮔون ﺑوده اﺳت . ﺑﻌﻼوه دﯾن ﺑﺎ ﺗﺷوﯾﻖ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﺑﮫ ﮔﺳﺗرش داﻧش و ﺗﻣدن ﻣﯽ اﻧﺟﺎﻣد. در ﺑررﺳﯽ اﯾن ﻣطﻠب رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﯾﺎﻣﺑران ﮔوﻧﺎﮔون و اﯾﻧﮑﮫ آﻧﺎن ﮔر وھﮭﺎ ی ﻣﺗﺧﺎﺻم را اﺗﺣﺎد ﺑﺧﺷﯾدﻧد و ﺗﻣدﻧﮭﺎی ﭼﺷﻣﮕﯾر ﺑﭘﺎ ﮐردﻧد ﺑﺎزﮔو ﻣﯽ ﮐﻧد . در ھﻣﯾن راﺑطﮫ ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء ﺑر اﯾن ﻧﮑﺗﮫ ﻧﯾز ﺗﺄﮐﯾد ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد ﮐ ﮫ ﻧوآوری در ﮐﺷورھﺎی ﻏرﺑﯽ ﻧﯾز ﺗﺎ ﺣدی ﺑﺎ ﯾﺎدﮔﯾری آﻧﺎن از ﺗ ﻣدن اﺳﻼﻣﯽ ﮐﮫ از طرﯾﻖ ﺟﻧﮕﮭﺎی ﺻﻠﯾﺑﯽ ﺑﺎ آن آﺷﻧﺎ ﺷدﻧد آﻏﺎز ﮔردﯾد. ﺑﻧﺎﺑراﯾن ﺣﻘﯾﻘت ادﯾﺎن ﺑﺎ ﻓرھﻧﮓ ﺧراﻓﺎت ﭘرور وﺗﻌﺻب - ﻣﺣور ﻣﻼّﯾﺎن در ﺳﺗﯾز اﺳت. ﭘس ﻋﺎﻟم راﺳﺗﯾن آﻧﺳت ﮐﮫ اﮐﻧون در ﺟﮭت ﺑردﺑﺎری دﯾﻧﯽ و ﺑراﺑری ﺣﻘوق ھﻣﮕﺎن و دوﺳﻧﯽ و آﺷﺗﯽ ﻣﯾﺎن ادﯾﺎن ﮔوﻧﺎﮔون و ﮔﺳﺗرش آﻣوزش ﻋﻠﻣﯽ ﻧوﯾن و ﺟداﺋﯽ دﯾن از ﺣﮑوﻣت ﺑﮑوﺷد و ﺑﮫ دﺳﺗور ﭘﯾﺎﻣﺑر اﺳﻼم ﮐﮫ ﺑر ﻟزوم ﯾﺎدﮔﯾری از دورﺗرﯾن ﺑﺧﺷﮭﺎی ﻋﺎﻟم ﺣﺗﯽ ﭼﯾن ﻧﯾز ﺗﺄ ﮐﯾد ﻧﻣود ﮔوش ﻓرادھﻧد و در ﺟﮭت ﺗﺟدد و ﺗﻣدن ﮔﺎم ﺑر دارﻧد. ﺑﮕﻔﺗﮫ ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء: ﻣﻘﺻود از اﯾن ٴ رﺑّﺎﻧﯾّﮫ و ﺗﻌﺎﻟﯾم ﺳﻣﺎوﯾّﮫ اﻋظم اﺳﺎس ﺳﻌﺎدت ﺑﺷرﯾّﮫ اﺳت ﺑﯾﺎﻧﺎت آﻧﮑﮫ واﺿﺢ و ﻣدﻟّل ﺷود ﮐﮫ ادﯾﺎن اﻟﮭﯾّﮫ و ﺷراﯾﻊ ﻣﻘدّﺳﮫ و از ﺑرای ﮐلّ اھل ﻋﺎﻟم ﻧﺟﺎح و ﻓﻼح ﺣﻘﯾﻘﯽ ﺑدون اﯾن ﺗرﯾﺎق ﻓﺎروق اﻋظم ﻣﻣﮑن ﻧﮫ وﻟﮑن ﺑﺷرط آﻧﮑﮫ در دﺳت ﺣﮑﯾم داﻧﺎی ﺣﺎذق ﺑﺎﺷد ٴ ﺑ واﻻّ اﮔر ﺟﻣﯾﻊ ادوﯾﮫ رء اﻟﺳّﺎﻋﮫ ﮐﮫ ﺧداوﻧد ﻋﺎﻟﻣﯾﺎن ﺑﺟﮭت ﺷﻔﺎی آﻻم و اﺳﻘﺎم آدﻣﯾﺎن ﺧﻠﻖ ﻓرﻣوده ﺑدﺳت طﺑﯾب ﻏﯾر ﺣﺎذق اﻓﺗد ﺻﺣّت و ﻋﺎﻓﯾت ﻣﯾﺳّر ﻧﮕردد ﺑﻠﮑﮫ ﺑﺎﻟﻌﮑس ﺳﺑب اھﻼک ﻧﻔوس ﺑﯾﭼﺎرﮔﺎن و اذﯾّت ﻗﻠوب درﻣﺎﻧدﮔﺎن ﮔردد . ﻣﺛﻼً ﻣﻧﺑﻊ ﺣﮑﻣت اﻟﮭﯾّﮫ و ﻣظﮭر ﻧﺑوّت

22 ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء ، اﻟواح ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء ﺧطﺎب ﺑﮫ ﺟﻣﻌﯾت ﻻھﮫ ﺑرای اﺟرای ﺻﻠﺢ ﻋﻣوﻣﯽ

https://reference.bahai.org/fa/t/ab/MMAB/mmab-210.html#pg212

23 ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء، رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ 104 - 105 . 24 ھﻣﺎﻧﺟﺎ 101 - 103 .

ﮐﻠّﯾّﮫ در ﺗرﻏﯾب و ﺗﺣرﯾص اﮐﺗﺳﺎب ﻣﻌﺎرف و اﻗﺗﺑﺎس ﻓﻧون و ﻓواﯾد ﺑﺳﻌﯽ اﻟﯽ اﻗﺻﯽ ﺑﻼد ﭼﯾن اﻣر ﻣﯾﻔرﻣﺎﯾد وﻟﮑن طﺑﯾﺑﺎن ﻏﯾر ﺣﺎذق . ﻣﻧﻊ و ﺳﺗﯾزه ﻣﯾﻧﻣﺎﯾﻧد و اﺳﺗدﻻل ﻣﯽﮐﻧﻧد ﻣن ﺗﺷﺑّﮫ ﺑﻘوم ﻓﮭو ﻣﻧﮭم 25 ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء اﯾن ﺑﺣث را ﺑﮕوﻧﮫ ای ﻣزاح آﻣﯾز و ﺑﺎ ﻧﻔﯽ ﺧراﻓﺎت و ﺳﻧت ﭘرﺳﺗﯽ ﻓرھﻧﮓ آ ﺧوﻧدﯾﺳم اﯾﻧﭼﻧﯾن ﺑﮫ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽ رﺳﺎﻧد: ﺳﺑﺣﺎن ﷲ ﭼﮫ اﻣور و اﺣوال ﻋﺟﯾﺑﮫ واﻗﻊ ﮐﮫ ھﯾﭻ ﻧﻔﺳﯽ ﺣﯾن اﺳﺗﻣﺎع ﻗوﻟﯽ دﻗّت و ﻓراﺳت ﻧﻣﯾﻧﻣﺎﯾد ﮐﮫ ﻣﻘﺻود ﻗﺎﺋل از اﯾن ﻗول ﭼﮫ و ٴ ﺧود ﻣﺎﻧﻊ ﺳﻌﺎدت ﺟﻣﮭوری ٴ ذاﺗﯾّﮫ در ﻧﻘﺎب اﻗوال ﭼﮫ ﻏرض ﻧﻔﺳﺎﻧﯽ ﭘﻧﮭﺎن ﻧﻣوده ﻣﺛﻼً ﻣﻼﺣظﮫ ﻣﯾﻔرﻣﺎﺋﯾد ﮐﮫ ﺷﺧﺻﯽ ﺑﺟﮭت ﻣﻧﺎﻓﻊ ﺟزﺋﯾّﮫ از ﻧﺎس ﻣﯾﺷود و ﺑ ﺟﮭت ﮔردش آﺳﯾﺎب ﺧود ﻣزارع و ﮐﺷت زار ﺟﻣﻊ ﻏﻔﯾری را ﺗﺷﻧﮫ و ﺧراب ﻣﯾﮑﻧد و ﺑﺟﮭت ﻣطﺎﻋﯾّت ﺧود داﺋﻣﺎً ﻧﺎس را ﺑر ﺗﻌﺻّب ﺟﺎھﻠﯾّت ﮐﮫ ﻣﺧرّب ﺑﻧﯾﺎن ﻣدﻧﯾّت اﺳت دﻻﻟت ﻣﯾﮑﻧد . ﺣﺎل اﯾن ﺷﺧص ﺑﺎ وﺟود آﻧﮑﮫ ﻋﻣﻠﯽ را ﻣرﺗﮑب ﮐﮫ ﻣردود درﮔﺎه ﮐﺑرﯾﺎ و ﻣﺑﻐوض ﮐلّ اﻧﺑﯾﺎ و اوﻟﯾﺎی اﻟﮭﯾﺳت اﮔر ﺑﺑﯾ ﻧد ﻧﻔﺳﯽ ﺑﻌد از طﻌﺎم دﺳت ﺧود را ﺑﺻﺎﺑون ﮐﮫ ﻣوﺟدش ﻋﺑدﷲ ﺑوﻧﯽ و از اﺳﻼم اﺳت ﺑﺷوﯾد ﭼون اﯾن ﺑﯾﭼﺎره دﺳت ﺧود را ﺑداﻣن و ﻣﺣﺎﺳن ﺧود ﻧﻣﺎﻟﯾده آن ﺷﺧص ﻓرﯾﺎد ﺑرآرد ﮐﮫ ﺑﻧﯾﺎن ﺷرﯾﻌت ﺑر ھم ﺧورد و آداب . ﻣﻣﺎﻟﮏ ﮐﻔرﯾّﮫ ﻣﺗداول ﮔﺷت اﺑداً ﺳوء اﻋﻣﺎل ﺧود را ﻧظر ﻧﻧﻣﺎﯾد ﻟﮑن ﺳﺑب ﻟطﺎﻓت و ﭘﺎﮐﯽ را ﺟﮭل و ﻓﺳﻖ ﺷﻣﺎرد 26 ﺑدﯾن ﺗرﺗﯾب ﻣﯽ ﺗوان دﯾد ﮐﮫ اﮔر ﭼﮫ در ﺗﻌﺑﯾر رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ از ﭼﮭﺎر وﯾژﮔﯽ ﻋﻠﻣﺎء ھر ﭼﮭﺎر ﺷرط ﺑﮫ ﻧﻔﯽ ﻓرھﻧﮓ آﺧوﻧدﯾﺳم ﻣﯽ اﻧﺟﺎﻣد در ﻋﯾن ﺣ ﺎل ﺑﺣث در ﺑﺎره وﯾژﮔﯽ ﺳوم و ﭼﮭﺎرم ﺑﮫ ﺻورت ﻧﻘد ﺗﺟدد ﻏرب و ﻟزوم دﮔر ﮔوﻧﯽ آن ﺑرای رﺳﯾدن ﺑﮫ ﺗﺟدد و ﺗﻣدن راﺳﺗﯾن ﻧﯾز در ﻣﯽ آﯾد. در اﯾن ﻣﯾﺎن ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء از دو ﺟﻧﺑﮫ ﺗﺟدد ﻏرﺑﯽ اﻧﺗﻘﺎد ﻣﯽ ﮐﻧد. ﻧﺧﺳت آﻧﮑﮫ ﺑﺎﯾد از ﺳﯾﺎﺳت ﺗﺳﻠﯾﺣﺎت و ﺟﻧﮓ و ﺗﺟﺎوز ﺑﮫ طرف ﺻﻠﺢ و دوﺳﺗﯽ ﺣرﮐت ﮐﻧد. دوم آﻧﮑﮫ در ﻋﯾن ﺳﺗﺎﯾش از ﺟداﺋﯽ دﯾن از ﺣﮑوﻣت، ﻓرھﻧﮓ دﯾن ﺳﺗﯾزی ﻏرب ﻧﯾز ﺑﺎﯾد در ﺟﮭت روﯾﮑردی روﺣﺎﻧﯽ ﺑﮫ ھﺳﺗﯽ دﮔرﮔون ﮔردد. طرد ﺗﻌﺑﯾری روﺣﺎﻧﯽ از اﻧﺳﺎن در ﺑﻠﻧد ﻣدت ﻣﺑﻧﺎی ارزﺷﮭﺎ و ﺧرد را ﻧﯾز در ھم دﯾدﯾم ﮐﮫ ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء ھم از ﺗروﯾﺞ دﯾن از راه ﺷﻣﺷﯾر و ﺗﺑﻌﯾض اﻧﺗﻘﺎد ﮐرد و ھم ﻣﺳﺎﺑﻘﮫ ﺗﺳﻠﯾﺣﺎﺗﯽ ﻏرب و وﺳواس آن ﺑﮫ ﺟﻧﮓ و ﺗﺻرف دﯾﮕر ﮐﺷورھﺎی ﺟﮭﺎن را ﻧﮑوھش ﻧﻣود . اﯾن ﻣطﻠب ﻣﺣور ﻻﯾﮫ ﭼﮭﺎرم ﮔﻔﺗﺎر در رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ اﺳت ﮐﮫ ﺑر اﯾن ﺑﺎور اﺳت ﮐﮫ زﻣﺎن آن رﺳﯾده اﺳت ﮐﮫ ﺑﺷرﯾت وارد ﻣرﺣﻠﮫ ﻧوﯾﻧﯽ از ﺗﮑﺎﻣل ﺷده و ﺟﻧﮓ و ﺟﮭﺎن ﮔﺷﺎﺋﯽ و ﺧوﻧﺧوا ری و ددﻣﻧﺷﯽ را ﮐﻧﺎر ﮔذارد. از آ ن ، ﮔذﺷﺗﮫ از ﻧظر ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء رﻓﺎه و ﺗﺟدد و ﺗوﺳﻌﮫ راﺳﺗﯾن در ھر ﺟﺎی دﻧﯾﺎ ﻧﯾﺎزﻣﻧد ﺻﻠﺢ و آﺷﺗﯽ ﺟﮭﺎﻧﯽ اﺳت. ﺟﻧﮓ از ﺟﻣﻠﮫ ﺟﻧﮕﮭﺎی اﺳﺗﻌﻣﺎری ھﻣﮕﯽ ﺑﺎ ﻣﻘﺗﺿﯾﺎت ﺑراﺑری ﺣ ﻘوق ھﻣﮫ آدﻣﯾﺎن و ﺧردﮔراﺋﯽ و ﻣﻧﺎﻓ ﻊ ﺑﻠﻧد ﻣدت ﻣردم ﺟﮭﺎن در ﺳﺗﯾز اﺳت . ﺑﮫ ھﻣﯾن دﻟﯾل ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء ﺑرای رﺳﯾدن ﺑﮫ ﺗﻣدن ﺣﻘﯾﻘﯽ ﭼﮫ در اﯾران و ﭼﮫ در ﺳرﺗﺎﺳر ﺟﮭﺎن از ﻟزوم ﺻﻠﺢ و اﻣﻧﯾت دﺳﺗﮫ ﺟﻣﻌﯽ ﺳﺧن ﻣﯽ ﮔوﯾد. اﻣﻧﯾت دﺳﺗﮫ ﺟﻣﻌﯽ و ﭘﺎﯾﺎن دادن ﺑﮫ ﻣﺳﺎﺑﻘﮫ ﺗﺳﻠﯾﺣ ﺎﺗﯽ و ﻧﮭﺎدﯾﻧﮫ ﮐردن ﺣﻘوق ﺑراﺑر ھﻣﮫ ﮐﺷورھﺎ در ﺳﯾﺎﺳت ﺟﮭﺎﻧﯽ ﺑﮫ ﮔﺳﺗرش ﻋدل و داد در ﺟﮭﺎن، ﺗﻠف ﻧﺷدن ﺛروت ﻣردم در ﺳﺎﺧﺗن اﺑزارھﺎی ﺟﻧﺎﯾت و ﮐﺷﺗﺎر، و رﯾﺷﮫ ﮐن ﮐردن ﻓﻘر و درﻣﺎﻧدﮔﯽ ﮐﻣﮏ ﭼﺷﻣﮕﯾری ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد. ﺗوﺟﮫ ﺑﮫ اﯾن ﺑﻌد ﺟﮭﺎﻧﺷﻣول ﺗﻣدن و ﺗﺟدد از وﯾژﮔﯾﮭﺎی روﯾﮑرد ﺑﮭﺎﺋﯽ اﺳت ﮐﮫ در آن دو اﺻل ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ آدﻣﯾﺎن و ﺻﻠﺢ ﺟﮭﺎﻧﯽ ﻣﺣور ﺑﺎورھﺎی آﻧﺳت. در رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﻣﯽ ﺧواﻧﯾم: ﺑ ﻠﯽ ﺗﻣدّن ﺣﻘﯾﻘﯽ وﻗﺗﯽ در ﻗطب ﻋﺎﻟم ﻋﻠم اﻓرازد ﮐﮫ ﭼﻧد ﻣﻠوک ﺑزرﮔوار ﺑﻠﻧدھﻣّت ... ٴ ﺻﻠﺢ ﻋﻣوﻣﯽ را در ﻣﯾدان ﻗدم ﭘﯾش ﻧﮭﺎده ﻣﺳﺋﻠﮫ ﻣﺷورت ﮔذارﻧد ... ٴﺳﯾس ﻧﻣﺎﯾﻧد و اﻋﻼن ﻧﻣوده ﺑﺎﺗّﻔﺎق ﻋﻣوم ھﯾﺋت ﺑﺷرﯾّﮫ ﻣؤﮐّد ٴ ﺛﺎﺑﺗﮫ ﺗﺎ ٴ ﻗوﯾّﮫ و ﻣﯾﺛﺎق و ﺷروط ﻣﺣﮑﻣﮫ و ﯾﮏ ﻣﻌﺎھده ﻓرﻣﺎﯾﻧد ... ٴ ﻋﻣوﻣﯾّﮫ ﺗﻌﯾﯾن و ﺗﺣدﯾد ﺣدود و ﺛﻐور ھر دوﻟﺗﯽ ﮔردد و در اﯾن ﻣﻌﺎھده ...و ٴ ھر ﺣﮑوﻣﺗﯽ ﺑﺣدّی ﻣﻌﻠوم ٴ ﺣرﺑﯾّﮫ ﮐذﻟﮏ ﻗوّه ﻣﺧﺻّص ﺷود ﭼﮫ اﮔر ﺗدارﮐﺎت ﻣﺣ ٴ دوﻟﺗﯽ ازدﯾﺎد ﯾﺎﺑد ﺳﺑب ﺗوھّم دول ﺳﺎﯾره ﮔردد ﺑﺎری اﺻل ﻣﺑﻧﺎی اﯾن ﻋﮭد ﻗوﯾم ﺎرﺑﮫ و ﻗوای ﻋﺳﮑرﯾّﮫ را ﺑر آن ﻗرار دھﻧد ﮐﮫ اﮔر دوﻟﺗﯽ از دول ﻣن ﺑﻌد ﺷرطﯽ از ﺷروط را ﻓﺳﺦ ﻧﻣﺎﯾد ﮐلّ دول ﻋﺎﻟم ﺑر اﺿﻣﺣﻼل او ﻗﯾﺎم ﻧﻣﺎﯾﻧد ﺑﻠﮑﮫ ھﯾﺋت ﺑﺷرﯾّﮫ ﺑﮑﻣﺎل ﻗوّت ﺑر ﺗدﻣﯾر آن ﺣﮑوﻣت ﺑرﺧﯾزد اﮔر ﺟﺳم ﻣرﯾض ﻋﺎﻟم ﺑﺎﯾن داروی اﻋظم ﻣوﻓّﻖ ﮔردد اﻟﺑﺗّﮫ اﻋﺗدال ﮐﻠّﯽ ﮐﺳب ﻧﻣوده ﺑﺷﻔﺎی ﺑﺎﻗﯽ داﺋﻣﯽ ﻓﺎﯾز ﮔردد ﻣﻼﺣظﮫ ﻓرﻣﺎﺋﯾد ﮐﮫ اﮔر ﭼﻧﯾن ﻧﻌﻣﺗﯽ ﻣﯾﺳّر ﺷود ھﯾﭻ ﺳﻠطﻧت و ﺣﮑوﻣﺗﯽ ﻣﺣﺗﺎج ﺗﮭﯾّﺄ و ﺗدارﮐﺎت ﻣﮭﻣّﺎت ﺟﻧﮓ و ﺣرب ﻧﺑﺎﺷد و ﻣﺿطرّ ٴ ﺟدﯾده ﺑﺟﮭت ﺑﺎﺻطﻧﺎع آﻻت ﺣرﺑﯾّﮫ ٴدﯾب اھل ﻓﺳﺎد و ﺷﻘﺎوت ﻣﻘﮭورﯾّت ﻧوع اﻧﺳﺎن ﻧﮕردد ﺑﻠﮑﮫ ﺑﻌﺳﮑر ﻗﻠﯾﻠﯽ ﮐﮫ ﺳﺑب ﺗﺄﻣﯾن ﻣﻣﻠﮑت و ﺗﺎ و ﻣﻧﻊ ﻓﺗن داﺧﻠﯾّﮫ اﺳت ﻣﺣﺗﺎج و ﺑس . ٴ دول راﺣت و ٴ ﺣرﺑﯾّﮫ از اﯾن ﺟﮭت اوّﻻً ﺑﻧدﮔﺎن اﻟﮭﯽ ﻋﻣوم اھﺎﻟﯽ از ﺗﺣﻣّل اﺛﻘﺎل ﻣﺻﺎرف ﺑﺎھظﮫ ﻣﺳﺗرﯾﺢ ﺷوﻧد ﺛﺎﻧﯾﺎً ﻧﻔوس ﮐﺛﯾره اوﻗﺎت ﺧود را داﺋﻣ ٴ ﺎً در اﺻطﻧﺎع آﻻت ﻣﺿرّه ﮐﮫ ﺷواھد درّﻧدﮔﯽ و ﺧوﻧﺧواری و ﻣﻧﺎﻓﯽ ﻣوھﺑت ﮐﻠّﯾّﮫ ﻣﯽ ﺷﮑﻧد و ﺑﺎ اﻧﺣطﺎط اﻧﺳﺎن ﺑﮫ رﺗﺑﮫ ﺣﯾوان ﺟﺎﺋﯽ ﺑرای ﺗﻘدس اﻧﺳﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻣﯽ ﻣﺎﻧد. ﻻﯾﮫ ﭼﮭﺎرم: از ﺗﻌﺻب و ﺟﻧﮓ و اﺳﺗﻌﻣﺎر ﺑﮫ ھﻣت و ﺻﻠﺢ و اﻣﻧﯾت دﺳﺗﮫ ﺟﻣﻌﯽ

25 ھﻣﺎﻧﺟﺎ ص. 117 . 26 ھﻣﺎﻧﺟﺎ ﺻص. 122 - 123 .

ﻋﺎﻟم اﻧﺳﺎﻧﯽ اﺳت ﺻرف ﻧﻧﻣﺎﯾﻧد ﺑﻠﮑﮫ در آﻧﭼﮫ ﺳﺑب آﺳﺎﯾش و ﺣﯾﺎت و زﻧدﮔﯽ ﺟﮭﺎﻧﯾﺎن اﺳت ﮐوﺷﯾده ﺳﺑب ﻓﻼح و ﻧﺟﺎح ﻧوع ﺑﺷر ﮔردﻧد . ٴ ﻗﺑﺎﯾل و اﻣم در ﻣﮭد آﺳﺎﯾش و راﺣت آرﻣﯾده و ﻣﺳﺗرﯾﺢ ﺷوﻧد و ﻋﻣوم دول ﻋﺎﻟم ﺑﮑﻣﺎل ﻋزّت ﺑر ﺳرﯾر ﺗﺎﺟداری ﻣﺳﺗﻘرّ و ﮐﺎﻓّﮫ 27 طرد ﻗﺎطﻊ ﺟﻧﮕﺟوﺋﯽ و ﺗﮭﺎﺟم ﻧظﺎﻣﯽ ﺗوﺳط ﮐﺷورھﺎی ﻏرﺑﯽ ﺷﺎﻣل ﻧﻔﯽ ﻓﻠﺳﻔﮫ اﺳﺗﻌﻣﺎر و اﻣﭘرﯾﺎﻟﯾزم ﻧﯾز ﻣﯽ ﺑﺎﺷد. اﮔر ﭼﮫ در ﮔذﺷﺗﮫ اﻣﭘرﯾﺎﻟﯾزم ﭘدﯾداری ﻏﯾر اﺧﻼﻗﯽ ﺗﺻور ﻧﻣﯽ ﮔردﯾد و ﺑر ﻋﮑس ھﻣﮫ ﮐﺷورھﺎ آرزوﯾﺷﺎن ﺟﮭﺎﻧﮕﯾری و ﺟﮭﺎﻧﮕﺷﺎﺋﯽ ﺑود وﻟﯽ رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺑﯾﺎن ﻣﯽ دارد ﮐﮫ دﯾﮕر ﺑﺷر ﺑﮫ ﻣرﺣﻠﮫ ای ﻗدم ﮔذارده ﮐﮫ ﻣﯽ ﺗواﻧد و ﺑﺎﯾد از اﯾن وﯾژﮔﯽ ﻓر ھﻧﮓ ﺟﻧﮕل و ددﻣﻧﺷﯽ رھﺎ ﮔردد و وطن دوﺳﺗﯽ را ﺑﺎ اﺣﺗرام ﺑﮫ ﺣﻘوق ﺑر ا ﺑر ھﻣﮫ ﻣردم ﺟﮭﺎن ﺑﯾﺎﻣﯾزد و از ﻓرھﻧﮓ ﮐﺷورﮔﺷﺎﺋﯽ و ﭼﭘﺎول دﯾﮕران ﺑﮫ ﻓرھﻧﮓ ﺻﻠﺢ و ﻣﺷورت و ﺣﻘوق ﺑ راﺑر ﺣرﮐت ﻧﻣﺎﯾد. از ﭼﺷﻣﮕﯾر ﺗرﯾن ﻧﮑﺗﮫ ھﺎی رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ اﯾﻧﺳت ﮐﮫ ﺑﮫ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑر ﻣﯽ ﮔردد و زﻣﺎﻣداران ﻣﺗﺟﺎوز و ﻏﺎرﺗﮕر را ﮐﮫ ﺗﻧﮭﺎ در ﻓﮑر ﺗﺳﺧﯾر و وﯾراﻧﯽ و ﻏﺎرت و اﺳﺗﻌﻣﺎر دﯾﮕر ﮐﺷورھﺎ ﺑود ه اﻧد در ﻣﻘﺎﺑل زﻣﺎﻣدارا ن ﺻﻠﺢ طﻠﺑﯽ ﮐﮫ ﺑﮫ آﺑﺎدی و ﻋﻣران ﮐﺷورﺷﺎن ﭘرداﺧﺗﻧد ﻗرار ﻣﯽ دھ د و ﮔروه ﻧﺧﺳﺗﯾن را ﻧﺎدان و ﻣﺗوﺣش داﻧﺳﺗﮫ از آﻧﺎن ﻧﮑوھش ﻣﯽ ﮐﻧد در ﺣﺎﻟﯾﮑﮫ ﺑﮫ ﺳﺗﺎﯾش ﮔروه دوم ﺑﻌﻧوان ﺟﻠو ھﺎی ﺧرد و داد ﻣﯽ ﭘردازد . ﺑﻌﻧوان ﻣﺛﺎل در ﺑﯾﮭودﮔﯽ و زﯾﺎﻧﻣﻧدی و ﻧﺎﺑﺧردی اﺳﺗﻌﻣﺎرﮔران رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﭼﻧﯾن ﻣﯽ ﻧوﯾﺳد : ﺷرف و ﺑزرﮔواری اﻧﺳﺎن ﺑﺧوﻧﺧوارﮔﯽ و ﺗﯾزﭼﻧﮕﯽ و ﺗدﻣ ﯾر ﻣداﯾن و ﻣﻣﺎﻟﮏ اﺟﻧﺑﯽ و ﺗﺗﺑﯾر و اھﻼک ﺟﯾوش و اھﺎﻟﯽ ﻧﺑوده ﺑﻠﮑﮫ ﺳﺑب ﺑﻠﻧداﺧﺗری و ﺟوان ﺑﺧﺗﯽ ﺻﯾت ﻋداﻟت ﭘروری و دﻟﺟوﺋﯽ ﻋﻣوم رﻋﺎﯾﺎ از اﻋﺎﻟﯽ و اداﻧﯽ و ﺗﻌﻣﯾر ﻣﻣﺎﻟﮏ و ﻣدن و ﻗرا و ﺣواﻟﯽ و ﻧواﺣﯽ و ﺗرﻓﯾﮫ و ﺗروﯾﺢ ﺑﻧدﮔﺎن اﻟﮭﯽ و وﺿﻊ اسّ اﺳﺎس اﺻول ﺗرﻗّﯽ و ﺗوﺳﯾﻊ ﺣﺎل ﺟﻣﮭور و ﺗزﯾﯾد ﺛروت و ﻏﻧﺎی ﻋﻣوﻣﯽ اﺳت . ﻣﻼﺣظﮫ ﻓرﻣﺎﺋﯾد ﮐﮫ در اﻣﮑﺎن ﭼﮫ ﺑﺳﯾﺎر ﻣﻠوک ﺟﮭﺎن ﮔﯾر ﺑر ﺳرﯾر ﮐﺷورﺳﺗﺎﻧﯽ ﻣﺳﺗﻘرّ ﮔﺷﺗﻧد از آن ﺟﻣﻠﮫ ھﻼﮐو ﺧﺎن و اﻣﯾر ﺗﯾﻣور ﮔورﮐﺎن ﮐﮫ ﻓﯽ ٴ ﺗﺻرّف آوردﻧد و اﺳﮑﻧدر روﻣﯽ و ﻧﺎﭘﻠﯾون اوّل ﮐﮫ دﺳت ﺗطﺎول را ﺑ ٴ آﺳﯾﺎ را در ﻗﺑﺿﮫ ٴ ﻋظﯾﻣﮫ اﻟﺣﻘﯾﻘﮫ ﻗطﻌﮫ ر ﺳﮫ ﻗطﻌﮫ ﺗﺧرﯾب ﺑﻧﯾﺎن ﺑﻧﯽ آدم ﻧﺗﯾﺟﮫ ﺋﯽ ﺣﺎﺻل ﻧﮑرد و اﺳﮑﻧدر روﻣﯽ از ﻓﺗوﺣﺎت ﻋظﯾﻣﮫ اش ﺟز ﺳﻘوط ﭘﺳرش از ﺳرﯾر ﺗﺎﺟداری و ﺗﻐﻠّب ﻓﻠﺳﻘوس و ﺑطﻠﻣﯾوس ﺑر ﮐلّ ﻣﻣﺎﻟﮑش ﻓﺎﯾده ﺋﯽ ﻣﺷﺎھد ه ﻧﺷد و ﻧﺎﭘﻠﯾون اوّل از ظﻔر ﺑر ﻣﻠوک اروپ اﻻّ ﺗﺧرﯾب ﻣﻣﺎﻟﮏ ﻣﻌﻣوره و ﺗدﻣﯾر ٴ اروپ و اﺳﯾری ﻧﻔس ﺧود در اﻧﺟﺎم اﯾّﺎم ﻓواﯾدی ﻧﯾﺎﻓت اﯾن آﺛﺎر ﻣﻠوک ﻧﻔوس ﻋﺎﻣّﮫ و اﺳﺗﯾﻼی ﺗزﻟزل و اﺿطراب ﺷدﯾد در ﻗطﻌﮫ . ﺟﮭﺎنﮔﯾر 28 رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ و دﻋوت آن ﺑﮫ ﺻﻠﺢ و اﻣﻧﯾت دﺳﺗﮫ ﺟﻣﻌﯽ ﻧﻔﯽ راﺳﺗﯾن ﻓرھﻧﮓ و ﺳﯾﺎﺳت اﺳﺗﻌﻣﺎر اﺳت ﭼرا ﮐﮫ زﯾر ﺑﻧﺎی ﻋﯾﻧﯽ ﻧﮓ و ﺟ اﻣﭘرﯾﺎﻟﯾزم را ﻣورد ﭘرﺳش ﻗرار ﻣﯽ دھد. اﯾن زﯾر ﺑﻧﺎ ﻓرھﻧﮓ ﺗﻌﺻب و ﺳﺎﺧﺗﺎر ھرج و ﻣرج ﺑﯾن اﻟﻣ ﻠﻠﯽ ﯾﻌﻧﯽ ﺣﮑوﻣت ﻗﺎﻧون ﺟﻧﮕل ﺑر رواﺑط ﻣﯾﺎن ﮐﺷورھﺎﺳت. رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﭼﻧﺎﻧﮑﮫ دﯾدﯾم ﻣردم ﺟﮭﺎن را دﻋوت ﻣﯽ ﮐﻧد ﮐﮫ از ﻣﻧطﻖ ﺟﻧﮕل ﺑﮫ ﻣﻧطﻖ اﻣﻧﯾت دﺳﺗﮫ ﺟﻣﻌﯽ ﮐﮫ اﺳﺗﻌﻣﺎر را ﻧﺎﻣﻣﮑن ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد ﺣرﮐت ﮐﻧﻧد. ﺑرای ﺷﻧﺎﺧﺗن وﯾژﮔﯽ ﯾﮕﺎﻧﮫ ﮔﻔﺗﺎر ﻋﺑداﻟﺑﮭﺎء در ﺑﺎره راﺑطﮫ ﺗﻌﺻب ﺑﺎ ﺟﻧﮓ و ﺳﺗم و اﺳﺗﻌﻣﺎر ﺑﺎ ﯾد ﺑﮫ ﺗﻔﮑﯾﮏ ظ رﯾف و ﻗﺎطﻊ ﻣﯾﺎن ﺗﻌﺻب و ھﻣت در رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺗوﺟﮫ ﻧﻣﺎﺋﯾم. رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﺳرﺗﺎﺳر اﻧﺗﻘﺎد از ﺗﻌﺻب از ﺟﻣﻠﮫ ﺗﻌﺻب ﻣذھﺑﯽ اﺳت در ﺣﺎﻟﯾﮑﮫ ھﻣﮫ رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﮐوﺷﺷﯽ ﺑﮫ ﺑﯾدار ﺳﺎﺧﺗن ﻏﯾرت و ھﻣت ﻣﻠﯽ اﯾراﻧﯾﺎن اﺳت. رﺳﺎﻟﮫ ﻣدﻧﯾﮫ ﻏﯾرت و ھﻣت را ﻣﺎﯾﮫ ﭘﯾﺷرﻓت و ﺗﻣدن ﻣﯽ ﺷﻣﺎرد در ﺣﺎﻟﯾﮑﮫ ﺗﻌﺻب را وﯾراﻧﮕر و ﺧردﺳﺗﯾز و ﺳرﮐ وﺑﮕر داﻧﺳﺗﮫ و آﻧرا ﺳﺑب اﺻﻠﯽ واﭘس ﮔراﺋﯽ اﯾران ﻣﯽ داﻧد. ﺗﻌﺻب از واژه ﻋﺻﺑﮫ ﺑﮫ ﻣﻌﻧﺎی ﮔروه آﻣده اﺳت و ﺑﮫ اﯾن ﻣﻌﻧﺎﺳت ﮐﮫ آدﻣﯽ ﺗﻣﺎﻣﯾت ھوﯾت ﺧود را ﺑﮫ ﯾﮏ ﮔروه ﺗﻘﻠﯾل ﻣﯽ دھد. در ﭼﻧﯾن ﺷراﯾطﯽ دﯾﮕر ﮔروھﺎ ﺗﻧﮭﺎ ﺑﻌﻧوان ﺑﯾﮕﺎﻧﮫ و دﺷﻣن ﺗﻌرﯾف ﻣﯽ ﮔردﻧد و ﺑﮫ اﺑزاری ﺑرای ﭘﯾﺷﺑرد ﺧو اﺳﺗﮫ ھﺎی ﮔروه ﺧود ﺗﺑدﯾل ﻣﯽ ﮔردﻧد. ﺑرای ھﻣﯾن اﺳت ﮐﮫ ﺗﻌﺻب ﭼﺷم ﺑﯾﻧﺎ را ﮐور ﻣﯽ ﮐﻧد و ھر ﻧوع ظﻠم و ﺗﺑﻌﯾض و ﺳﺗم را ﺗوﺟﯾﮫ ﻣﯽ ﮐﻧد. اﺧﻼق ﺗﻧﮭﺎ در درون ﮔروه ﺧود ﮐﺎرﺑرد دارد و در ﺑﺎره ﺑﯾﮕﺎﻧﮕﺎن ﮐﺎر ﺑرد ﻗواﻋد اﺧﻼﻗﯽ ﺑﯽ رﺑط ﻣﯽ ﮔردد . آﺷﮑﺎر اﺳت ﮐﮫ ھم ﺗﻌﺻب دﯾﻧﯽ و ھم ﺗﻌﺻب ﻣ ﻠﯽ زﯾر ﺑﻧﺎی ﻓرھﻧﮓ اﺳﺗﻌﻣﺎر ﺎ و ﺗﮭ ﺟم و ﭼﭘﺎول دﯾﮕر ﮐﺷورھﺎﺳت ﮐﮫ ﯾﮑﯽ ﺑﮫ اﺳم ﺑرﺗری دﯾﻧﯽ و ﺟﮭﺎد ﻋﻠﯾﮫ ﮐﻔﺎر ، ﺳﻠطﮫ ﺑر دﯾﮕران را ﻓﺿﯾﻠت ﻣﯽ ﺷﻣﺎرد و دﯾﮕر ی ﺑﻧﺎم وطن ﭘرﺳﺗﯽ ، ﺷرف و اﻓﺗﺧﺎر را در ﺗﺻرف و ﻏﺎرت و وﯾراﻧﯽ دﯾﮕر ﻣردﻣﺎن ﻣﯽ ﯾﺎﺑد. ﺣﻘﯾﻘت اﯾﻧﺳت ﮐﮫ ﻧﻔ ﯽ اﺳﺗﻌﻣﺎر و اﻣﭘرﯾﺎﻟﯾز م ﺗﻧﮭﺎ در ﺻ ورﺗﯽ اﻣﮑﺎن ﭘذﯾر اﺳت ﮐﮫ ﻣﺎ وطن دوﺳﺗﯽ و دﯾن دوﺳﺗﯽ را ﺑﺎ دوﺳت داﺷﺗن ﻧوع اﻧﺳﺎن و ﺑﺎور ﺑﮫ ﺣﻘوق ﺑراﺑر ھﻣﮫ ﻣردﻣﺎن ﺟ ﮭﺎن ھﻣراه ﻧﻣﺎﺋﯾم. در ﻏﯾر اﯾﻧﺻورت وطن دوﺳﺗﯽ ﺑﮫ ﺳﺎدﮔﯽ ﺑﮫ ﻓرھﻧﮓ ددﻣﻧﺷﯽ و اﺳﺗﻌﻣﺎر ﻣﻧﺣط ﻣﯽ ﮔردد. ﺑر ﻋﮑس ﻏﯾرت و ھﻣت و ﻋﺷﻖ ﺑﮫ وطن ﺑﮭﻣراه اﺣﺗرام و ﻋﺷﻖ ﺑ ﮫ ھﻣﮫ ﻣردم ﺟﮭﺎن ﺑﮫ ﭘﯾﺷرﻓت ﺗﻣدن در داﺧل ﮐﺷورھﺎ و ﺻﻠﺢ در رواﺑط ﻣﯾﺎن ﮐﺷورھﺎ ﺑدل ﻣﯽ ﮔردد.

ٴ ﻋﺎﻟم ﮔﺷودﻧد آﯾﺎ ﭼﮫ ﺛﻣره از ﻗطﻌﺎت ﺧﻣﺳﮫ ﺋﯽ از اﯾن ﻓﺗوﺣﺎت ﺟﺳﯾﻣﮫ ﻣﺗرﺗّب ﺷد ﻣﻣﻠﮑﺗﯽ ﻣﻌﻣور ﮔﺷت و ﯾﺎ ﺧود ﺳﻌﺎدﺗﯽ ﻣﻧظور آﻣد ﺳﺑب اﺳﺗﻘرار ﺳﻠطﻧت ﺷد و ﯾﺎ ﺑﺎﻋث اﻧﻘراض ﺣﮑوﻣت از آن ﺧﺎﻧدان ﮔردﯾد ھﻼﮐوی ﭼﻧﮕﯾز ﺟﻧﮓ اﻧﮕﯾز از ﺟﮭﺎن ﮔﯾرﯾش ﺛﻣره ﺋﯽ ﻣﺷﮭود ٴ ﻧﺷد ﺟز آﻧﮑﮫ ﻗطﻌﮫ ٴ ﺣروﺑﺎت ﺷدﯾده ﭼون ﺗلّ ﺧﺎﮐﺳﺗر ﮔﺷت و اﻣﯾر ﺗﯾﻣور از ﮐﺷورﺳﺗﺎﻧﯽ ﺑﻐﯾر از ﺗﺷﺗّت ﺟﻣﻌﯾّت ﻋﺎﻟم و آﺳﯾﺎ از ﻧﺎﯾره

27 ھﻣﺎﻧﺟﺎ ﺻص. 75 - 77 . 28 ھﻣﺎﻧﺟﺎ ﺻص. 79 - 80 .